ABBAS b. MİRDÂS
عباس بن مرداس
Ebü’l-Heysem Abbâs b. Mirdâs b. Ebî Âmir es-Sülemî
Kahramanlık şiirleriyle tanınan sahâbî.
Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. Babası Mirdâs putperest idi. Onun ölümünden sonra, rivayete göre 8 (629) yılında veya daha önce Süleym kabilesinden bazı kimselerle birlikte Hz. Peygamber’e giderek müslüman oldu. Kendi kabilesinden topladığı dokuz yüz kişilik bir kuvvetin başında önce Mekke’nin fethine katıldı; Huneyn Savaşı ile Tâif muhasarasında da bulundu. Müellefe-i kulûb*dan kabul edilen Abbas b. Mirdâs, Huneyn Savaşı’nda elde edilen ganimetlerin taksimi sırasında, yeni müslüman olan başka kimselere daha çok pay verildiğini öne sürerek hoşnutsuzluğunu dile getiren şiirler söylemeye başladı. Bunun üzerine Hz. Peygamber ona da yüz deve verilerek memnun edilmesini emretti.
Abbas b. Mirdâs, Hz. Peygamber’le birlikte katıldığı savaşlardan sonra Mekke veya Medine’de kalmayıp kabilesinin yanına dönmüştür. Hz. Ömer’in hilâfeti sırasında Basra’ya gidip yerleştiği bilinmektedir. Bazı kaynaklarda Abbas’ın Şam’a da gittiği kaydedilir.
Başta Huneyn olmak üzere Abbas’ın katıldığı savaşlarla ilgili kahramanlık duygularını dile getiren şiirlerinin bir kısmı zamanımıza ulaşmıştır. el-Eganî ve İbn Hişâm’ın es-Sîre’si gibi kaynaklarda bunlardan bol örnekler vardır. İbnü’s-Sikkît, Ali b. Abdullah et-Tûsî ve Sükkerî tarafından tertip edildiği söylenen divanı günümüze kadar gelmemiştir. Cemil Bek el-Azm’ın derlediği bir kısım şiirlerini ihtiva eden nüsha, Zâhiriyye Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (nr. Umumi 4411, s. 90-112). Yahyâ el-Cübûrî, onun şiirlerinden yetmiş yedisini bir araya getirerek Dîvânü’l-ǾAbbâs b. Mirdâs es-Sülemî adıyla neşretmiştir (Bağdat 1968).
Hz. Peygamber’den dört hadis rivayet eden ve Halife Osman devrinde ölen Abbas b. Mirdâs’ın vefat tarihi kesin olarak tesbit edilememiştir.
BİBLİYOGRAFYA:
Vâkıdî, Kitâbü’l-Megazî (nşr. M. Jones), London 1965-66, II, 701-705, 812-814; III, 946-947, 952, 990; İbn Hişâm, es-Sîre (nşr. Mustafa es-Sekka v.dğr.), Kahire 1375/1955, II, 427-428, 460-470, 493-495; İbn Sa‘d, et-Tabakatü’l-kübrâ (nşr. İhsan Abbas), Beyrut 1388/1968, I, 273, 307-309; IV, 271-273; İbn Kuteybe, eş-ŞiǾr ve’ş-şuǾarâǿ, Kahire 1322, s. 59, 73; Ebü’l-Ferec el-İsfahânî, el-Eganî, Kahire 1927, XIV, 302-320; İbn Hazm, CevâmǾiu’s-sîre (nşr. İhsan Abbas-Nâsıruddin Esed), Kahire 1956, s. 238, 245-246; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-gabe (nşr. Muhammed İbrâhim el-Bennâ v.dğr.), Kahire 1390-93/1970-73, III, 168-170; İbn Hacer, el-İsâbe, Kahire 1328, II, 272; Sezgin, GAS, II, 242-243; Abdullah Abdürrahîm Useylân, “Edvâǿ Ǿale’d-dîvâni’l-mecmûǾ li’l-ǾAbbâs b. Mirdâs es-Sülemî”, Mecelletü Külliyyeti’l-luga ve’l-Ǿulûmi’l-ictimâǾiyye, sy. 5, Riyad 1975, s. 367-381; N. Rhodokanakis, “Abbas”, İA, I, 15; G. E. von Grunebaum, “al-ǾAbbas b. Mirdas”, EI² (Fr.), I, 12.
Mustafa Fayda