ABDÜLKADİR BEDRÂN
عبد القادر بدران
Abdülkadir b. Ahmed b. Mustafâ ed-Dûmî ed-Dımaşkı (ö. 1848-1927)
Şamlı din âlimi, edip ve tarihçi.
İbn Bedrân lakabıyla da tanınır. Şam yakınlarındaki Dûme’de doğdu, Şam’da yaşadı. Dedesinden, Selîm el-Attâr, Tantâvî ve Alâeddin Âbidin gibi tanınmış âlimlerden ders aldı. Emîr Abdülkadir el-Cezâirî ile de yakın ilişki içinde bulundu. Şam vilâyetinin matbaa ve gazetesinde musahhih ve muharrir olarak görev yaptı. Dinî ilimlerin yanı sıra edebiyata ve pozitif ilimlere de ilgi duyan Abdülkadir Bedrân, gerek biyografi ve bibliyografya alanında, gerekse tarihî eserler konusunda geniş mâlumata sahipti. Şam’da Emevî Camii ile Abdullah Paşa el-Azm Medresesi’nde müderrislik ve Hanbelî mezhebini temsil etmek üzere müftülük yaptı. Bu sırada birçok talebe yetiştirdi; talebeleri arasında el-Alâm müellifi Ziriklî de bulunmaktadır. Ömrünün son günlerinde felç geçirerek 15 Eylül 1927’de Şam’da vefat etti.
Eserleri. 1. Tehzîbü Târîhi İbn Asâkir. İbn Asâkir’in Târîhu medîneti Dımaşk, adlı eserini, tekrarlara ve senedlere yer vermeden on üç cilt halinde yeniden düzenlemiştir. Kendisi ancak ilk beş cildi neşredebilmiş (Dımaşk 1329-1332), daha sonra Ahmed Ubeyd altıncı ve yedinci ciltleri yayımlayarak (Dımaşk 1349, 1351) eseri “ayn” harfine kadar getirmiştir. Diğer altı cilt Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de yazma halinde bulunmaktadır. 2. Nüzhetü’l-hâtıri’l-âtır. İbn Kudâme’nin fıkıh usulüne dair Ravzatü’n-nâzır adlı eserinin şerhi olup basılmıştır (Kahire 1342, I-II). 3. el-Medhal ilâ mezhebi’l-İmâm Ahmed. Bu eserde Ahmed b. Hanbel’in akaidle ilgili görüşleri, Hanbelî mezhebinin dayandığı esaslar ve mezhebin temel kaynakları hakkında geniş bilgi verilmiştir. 4. Münâdemetü’l-atlâl ve müsâmeretü’l-hayâl. Zübeyr eş-Şâviş tarafından neşredilmiştir (Dımaşk 1379). 5. el-Kevâkibü’d-dürriyye (Dımaşk 1339/1921). Abdurrahman Paşa ve Ziriklî ailesine dair bir risâledir.
Abdülkadir Bedrân’ın bu basılmış eserlerinden başka diğer başlıca eserleri de şunlardır: Mevridü’l-efhâm min selsebîli Umdeti’l-ahkâm; Hâşiye alâ Şerhi’l-Müntehâ; el-Ukudü’d-dürriyye fi’l-fetâva’l-kevniyye; Şerhu Sülâsiyyâti Müsnedi’l-İmâm Ahmed; Şerhu’l-Erbaîne hadîsen; Şerhu’n-Nûniyye (İbn Kayyim’in eserine yapılan şerhtir); Hâşiye alâ Şerhi’z-Zâd; Hâşiye alâ Ahsari’l-muhtasarât; Talîk alâ Muhtasari’l-İfâdât; Îzâhu’l-meâlim min Şerhi’l-Elfiyye li İbni’n-Nâzım; Telhîsü’l-Ferâidi’s-seniyye fi’l-fevâidi’n-nahviyye; Şerhu’l-Kâfî fi’l-arûz ve’l-kavâfî; Telhîsü’d-Dâris fi’l-medâris; Tesliyetü’l-keîb an zikrâ habîb (şiirlerini topladığı divanı); el-Âsârü’d-Dımaşkiyye ve’l-meâhidü’l-ilmiyye. Ayrıca tamamlanmamış Tabakatü’l-Hanâbile ile Şerhu Süneni’n-Nesâî adlı eserleri de vardır.
BİBLİYOGRAFYA:
Serkîs, MuǾcem, I, 182, 541; Brockelmann, GAL Suppl., I, 567, 689; Zeki Mücâhid, el-AǾlâmü’ş-Şarkiyye, Kahire 1950, s. 128-130; Kehhâle, MuǾcemü’l-müellifîn, Dımaşk 1376-78/1957-61 - Beyrut, ts. (Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî), V, 283-284; a.mlf., el-Müstedrek, Beyrut 1406/1985, s. 395; a.mlf., MuǾcemü musannifi’l-kütübi’l-Arabiyye, Beyrut 1406/1986, s. 279; Selâhaddin el-Müneccid, MuǾcemü’l-müerrihîn ed-Dımaşkiyyîn ve âsârühümü’l-mahtûta ve’l-matbûa, Beyrut 1398/1978, s. 414-415; Ziriklî, el-Alam (nşr. Züheyr Fethullah), Beyrut 1984, IV, 37-38; Abdurrahman Utbe, Maa’l-mektebeti’l-Arabiyye, Beyrut 1404/1984, s. 109; Abdülkadir Ayyâş, MuǾcemü’l-müellifîn es-Sûriyyîn fi’l-karni’l-işrîn, Dımaşk 1405/1985, s. 57.
Ahmet Özel