ABDULLAH b. ALİ el-VEZÎR
عبد الله بن علي الوزير
Abdullah b. Alî b. Ahmed es-San‘ânî (ö. 1147/1735)
Yemenli Zeydî âlim, tarihçi.
el-Vezîr veya İbnü’l-Vezîr diye de tanınmıştır. Hz. Hasan’ın soyundandır. 1074’te (1663) San‘a’da doğdu. Ali b. Yahyâ el-Birtî, Hüseyin b. Muhammed el-Mağribî ve Muhammed b. İbrâhim es-Sehûlî gibi devrin önde gelen âlimlerinden ders aldı. Özellikle tefsir, tarih, edebiyat ve şiirde geniş bilgi sahibiydi. Başta tanınmış âlim el-Emîru’s-San‘ânî Muhammed b. İsmâil olmak üzere birçok talebe yetiştiren Abdullah b. Ali’nin San‘a’da derslerini takip edenler arasında Halife Kasım b. Hüseyin de bulunmaktaydı. Ömrünün sonlarına doğru ders vermeyi bırakıp inzivaya çekildi ve San‘a’da vefat etti.
Yazmaları bulunan eserleri şunlardır: 1. Tabaku’l-halvâ ve sıhâfü’l-men ve’s-selvâ. 1046-1090 (1636-1679) yılları arasındaki olayları içine alan eserin bazı kısımları Abdullah Muhammed el-Habeşî tarafından “el-Burtugaliyyûn alâ sâhili’l-Bahri’l-ahmer” başlığı ile yayımlandı (el-Arab, I-II, 1974). Eserin tenkitli tam neşri Muhammed Abdürrahîm Câzim tarafından yapılmıştır (Târîhu’l-Yemen hilâle’l-karni’l-hâdî aşer el-hicrî [Tabaku’l-halvâ...] Beyrut 1405/1985). 2. er-Ravdu’l-bâsimü’n-nadîr. Tarihçi Muhammed Zebâre tarafından Neşrü’l-arf (I-II, Kahire 1376) adlı eserinin içinde neşredilmiştir (II, 117-134). 3. Akrâtu’z-zeheb fi’l-müfâhare beyne’r-Ravza ve Biri’l-Azeb. Bu eser de Abdullah Muhammed el-Habeşî tarafından neşredilmiştir (Mecelletü Dirâsâtin Yemeniyye, I, 1978). 4. Câmiu’l-mütûn fî ahbâri’l-Yemeni’l-meymûn. Yahyâ b. Hüseyin es-San‘ânî’nin Enbâü’z-zamân fî ahbâri’l-Yemen adlı eserinden kısaltılarak telif edilmiştir. 5. Neşrü’l-abîr. Hocası Ali b. Yahyâ el-Birtî’nin biyografisine dair eseri. 6. Cevârişü’l-efrâh ve kutü’l-ervâh. Şiirlerini topladığı divanı. 7. İrsâlü’z-züâbe alâ meseleti’s-sahâbe. Salâh el-Ahfeş’in risâlesine reddiye. 8. en-Nugbe li-hidmeti şerhi’n-Nuhbe (hadis). 9. ed-Dürrü’l-munazzam lişavti’l-kalem (edebiyat).
BİBLİYOGRAFYA:
Şevkânî, el-Bedrü’t-tâli, Kahire 1348 → Beyrut, ts. (Dârü’l-Ma‘rife), I, 388-390; Hediyyetü’l-ârifîn, I, 428; Îzâhu’l-meknûn, I, 57-58, 112; II, 80, 647; Brockelmann, GAL, II, 525; Suppl., II, 544-545; Halîl Yahyâ Nâmî, el-Bisetü’l-Mısriyye li-tasvîri’l-mahtûtâti’l-Arabiyye fî bilâdi’l-Yemen, Kahire 1952, s. 41; Ziriklî, el-Alâm, Kahire 1373-78/1954-59, IV, 244; Kehhâle, MuǾcemü’l-müellifîn, Dımaşk 1376-80/1957-61 → Beyrut, ts. (Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî), VI, 86; Ahmed Hüseyin Şerefüddin, Târîhu’l-Yemeni’s-sakafî, Kahire 1967, IV, 266-267; Eymen Fuad Seyyid, Mesâdiru târîhi’l-Yemen fi’l-asri’l-İslâmî, Kahire 1974, s. 264-266; M. Abdürrahim Câzim, Târîhu’l-Yemen [Abdullah b. Ali el-Vezir], Beyrut 1405/1985, Takdim, s. 21-37.
Mustafa Fayda