ABDULLAH b. HASAN el-BAĞDÂDÎ
عبد الله بن حسن البغدادي
Ebü’l-Kasım Gulâm-ı Zühal (ö. 376/986)
Matematikçi, astronom ve müneccim.
Kaynaklar, adını Abdullah veya Ubeydullah şeklinde vermektedirler. Bağdat’ta yaşadı ve daha çok, mesleğinden dolayı kendisine takılan Gulâm-ı Zühal (Zühal/Satürn’ün hizmetkârı) lakabıyla tanındı. Matematikçi ve müneccim olarak Adududdevle’nin hizmetinde bulundu. Abdurrahman es-Sûfî’nin çağdaşı, Sicistanlı filozof Ebû Süleyman el-Mantıkı’nin de yakın arkadaşıdır. Rivayete göre, ilim adamları arasındaki ününü, Mantıkı’nin meclislerinin birinde yapılan, astrolojik kehanetlerin doğruluk derecesiyle ilgili bir tartışmada, en mükemmel ilmî açıklamayı getirdiği için kazanmıştır. Bugüne ulaşamamış dokuz kitabının adı bilinmekte olup bunlardan yalnız Kitâb fi’l-küsûfât ve’l-kırânât adlı eseri, Siczî’nin el-Câmiu’ş-şâhî ve Nasîruddîn-i Tûsî’nin Sefînetü’l-ahkâm’a aldıkları bazı parçalarla tanınmaktadır. İbnü’n-Nedîm’in verdiği listeye göre diğer eserlerinin adları şunlardır: Kitâbü’t-Tesyîrât; Kitâbü’ş-Şuâât; Kitâbü Ahkâmi’n-nücûm; Kitâbü’t-Tesyîrât ve’ş-şuâât; Kitâbü’l-Câmii’l-kebîr; Kitâbü’l-Usûli’l-mücerrede; Kitâbü’l-İhtiyârât; Kitâbü’l-İnfisâlât.
BİBLİYOGRAFYA:
İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist (nşr. Rızâ-Teceddüd), Tahran 1391/1971, s. 342; İbnü’l-Kıftî, İhbârü’l-ulemâǿ (nşr. J. Lippert), Leipzig 1903, s. 224-225; H. Suter, Mathematiker, Leipzig 1900, s. 63; Ziriklî, el-A‘lâm, Kahire 1373-78/1954-59, IV, 346; Kehhâle, MuǾcemü’l-müellifîn, Dımaşk 1376-80/1957-61 → Beyrut ts. (Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî), VI, 238; Sezgin, GAS, VII, 24, 168.
Nuri Yüce