ABDULLAH b. NEVFEL

عبد الله بن نوفل

Ebû Muhammed Abdullah b. Nevfel b. Hâris b. Abdilmuttalib b. Hişâm (ö. 63/682 [?])

Sahâbî, Medine kadısı.

Dedesi Hâris, Hz. Peygamber’in en büyük amcası olup kendisi ashap arasında Peygamber’e en çok benzeyenlerden biri idi. Muâviye’nin 662 yılında Medine’ye vali tayin ettiği Mervân b. Hakem tarafından Medine kadılığına getirildi. Muâviye, 669’da Mervân b. Hakem’i görevden alıp valiliğe Saîd b. Âs’ı tayin edince yeni vali Abdullah b. Nevfel’i vazifesinden uzaklaştırdı ve yerine Ebû Seleme b. Abdurrahman b. Avf’ı tayin etti. Ebû Hüreyre’nin Abdullah b. Nevfel için, “O, İslâm’da gördüğüm ilk kadıdır” dediği rivayet edilir. İmam Mâlik de bu görüştedir. Halbuki gerek Hz. Peygamber’in, gerekse Hulefâ-yi Râşidîn’in daha önce birçok şehirlere kadılar tayin ettiği bilinmektedir. Ayrıca Medine’de Ebû Bekir zamanında Ömer’in, Ömer zamanında Ebü’d-Derdâ’nın, Osman zamanında da Mugıre b. Nevfel b. Hâris’in kazâ işleriyle görevlendirildiklerine dair kaynaklarda kesin bilgiler vardır.

Abdullah b. Nevfel’in yaklaşık sekiz yıl süren Medine kadılığından sonra başka bir görevde bulunup bulunmadığı hususunda kaynaklarda bilgi yoktur. Onun ölüm tarihiyle ilgili olarak da değişik rivayetler vardır. Muâviye’nin halifeliğinin (661-680) son yıllarında veya 63 (682) yılında Harra Vak‘ası’nda vefat ettiği nakledilmektedir. Şu hususu da belirtmek gerekir ki bazı kaynaklar, 84 (703) yılında vefat eden yeğeni Abdullah b. Hâris el-Hâşimî ile Abdullah b. Nevfel’i karıştırırlar ve bu yüzden onun ölümünü de 84 (703) olarak gösterirler. Abdullah’ın rivayet ettiği herhangi bir hadise kaynaklarda rastlanmamıştır.

BİBLİYOGRAFYA:

İbn Sa‘d, et-Tabakatü’l-kübrâ (nşr. İhsan Abbas), Beyrut 1388/1968, IV, 45; V, 21-22; İbn Kuteybe, el-Ma‘ârif (nşr. Servet Ukkâşe), Kahire 1981, s. 127, 588; Taberî, Târîħ (nşr. Muhammed Ebü’l-Fazl), Kahire 1960-70 → Beyrut, ts. (Dâru Süveydân), V, 172, 232; XI, 628-629; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-gabe (nşr. Muhammed İbrâhim el-Bennâ v.dğr.), Kahire 1390-93/1970-73, III, 407-408; a.mlf., el-Kâmil (nşr. C. J. Tornberg), Leiden 1851-76 → Beyrut 1399/1979, III, 420, 460; IV, 121; İbn Hacer, el-İsâbe, Kahire 1328, II, 377; III, 453-454; Ziriklî, el-A‘lâm, Kahire 1373-78/1954-59, IV, 287; Fahreddin Atar, İslâm Adliye Teşkilâtı, Ankara 1979, s. 19-22.

Ahmet Özel