ABDÜLVÂHİD el-MERRÂKÜŞÎ

عبد الواحد المرّاكشي

Ebû Muhammed Muhyiddîn Abdülvâhid b. Alî et-Temîmî el-Merrâküşî (ö. XIII. yüzyılın ortaları)

Mağrib ve Endülüs tarihinin ana kaynaklarından olan el-Mucib fî telhîsi ahbâri’l-Magrib adlı eserin müellifi.

7 Rebîülâhir 581’de (8 Temmuz 1185) Merakeş’te doğdu. Küçük yaşta tahsil için Fas şehrine gitti ve orada Ebû Bekir Muhammed b. Zühr ile filozof İbn Tufeyl’in oğlu Bekir b. Tufeyl gibi meşhur kişilerle tanıştı. Endülüs’e geçip bir müddet İşbîliye ve Kurtuba’da kaldı ve devrin meşhur âlimlerinin derslerine devam etti. Bir ara Merakeş’e döndü (1213); ardından tekrar İşbîliye’ye giderek arkadaşı Muhammed b. Fazl’ın aracılığıyla Vali İbrâhim b. Ebû Ya‘kub el-Mansûr’un hizmetine girdi. Bu vesileyle Mağrib ve Endülüs’ün ileri gelen devlet adamlarıyla görüşme imkânı buldu. 1222’de Mısır’a, oradan da Hicaz, Şam ve Bağdat’a gitti. Bağdat’ta Abbâsî Halifesi Nâsır-Lidînillâh’ın vezirinin teşvikiyle el-Mucib fî telhîsi ahbâri’l-Magrib adlı eserini yazmaya başladı (621/1224).

Mağrib ve Endülüs tarihinin ana kaynaklarından biri olan el-Mucib, müellifin hâtıralarına ve olaylara şahit olan kişilerin ifadelerine dayanması sebebiyle ayrı bir önem taşımaktadır. Abdülvâhid, Endülüs’ün fethinden (92/711) itibaren 667 (1269) yılına kadar meydana gelen olayları anlatan eserini kaleme alırken, fetihten Muvahhidler Devleti’nin kuruluşuna kadar olan kısım için, Endülüs tarihçisi Humeydî’nin eserlerinden ve özellikle Cezvetü’l-muktebis adlı kitabından faydalanmıştır. Mülûkü’t-tavâif hakkında geniş bilgi veren el-Mucib, R. Dozy tarafından İngilizce tercümesi ve bir girişle birlikte yayımlanmış (The History of the Almohades, Leiden 1847, 1881), daha sonra E. Fagnan eseri Fransızca’ya çevirmiştir (Histoire des Almohades, Alger 1893). Eser, Dımaşk (1324), Fas (1938) ve Kahire’de de (1324, 1332, 1949, 1963) neşredilmiştir.

BİBLİYOGRAFYA:

Serkîs, MuǾcem, II, 1724-1725; M. Şemseddin [Günaltay], İslamda Târih ve Müverrihler, İstanbul 1339-42, s. 257; Brockelmann, GAL, I, 392-393; Suppl., I, 555; Keşfü’z-zunûn, II, 1733; Hediyyetü’l-ârifîn, I, 635; Ziriklî, el-Alâm, Kahire 1373-78/1954-59, IV, 326; Kehhâle, MuǾcemü’l-müellifîn, Dımaşk 1376-80/1957-61 - Beyrut, ts. (Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî), VI, 210; Abbas el-Cerrârî, el-Emîrü’ş-şâir Ebü’r-Rebî Süleyman el-Muvahhidî, Rabat 1404/1984, s. 87; Abdurrahman Utbe, Maa’l-Mektebeti’l-Arabiyye, Beyrut 1404/1984, s. 213-214; H. İbrâhim Hasan, İslâm Tarihi (trc. İsmail Yiğit v.dğr.), İstanbul 1986, VI, 285-287; A. Cour, “Abdülvâhid”, İA, I, 102; E. Lévi-Provençal, “Abd al-Wahid al-Marrakushi”, EI² (İng.), I, 94.

Abdülkerim Özaydın