ABDÜYÂLÎL b. AMR
عبد ياليل بن عمرو
Abdüyâlîl b. Amr b. Umeyr es-Sekafî
Hz. Peygamber’le anlaşma yapmak üzere Sakıf kabilesinin gönderdiği heyetin başkanı.
Hz. Peygamber, İslâmiyet’in onuncu yılında (m. 620) Tâif’e yaptığı yolculuk sırasında Sakıf kabilesinin ileri gelenlerinden biri olan Abdüyâlîl ile de görüşmüş, kabile mensuplarından İslâmiyet’i
kabul etmelerini ve kendisini korumalarını istemişti; fakat diğerleri gibi Abdüyâlîl de bu teklifi reddetmişti. Mekke’nin fethinden sonra, aynı kabileden olan Urve b. Mes‘ûd Medine’ye giderek müslüman olmuş ve hemşehrilerini İslâm’a davet etmek üzere Tâif’e dönmüşse de Tâifliler onun davetine silâhla karşılık vererek kendisini öldürmüşlerdi. Fakat daha sonra Sakıf kabilesi mensupları, Arabistan yarımadasında Müslümanlığa karşı diretmekte yalnız kaldıklarını farkedince Abdüyâlîl başkanlığındaki bir heyeti hicretin dokuzuncu yılında Medine’ye göndermek zorunda kalmışlardır. Heyet Hz. Peygamber tarafından kabul edilerek Mescid-i Nebevî’nin kenarında kurulan çadırlarda ağırlanmış, böylece onlara müslümanların davranışlarını ve ibadetlerini yakından takip etme fırsatı verilmiştir. Heyet üyeleri İslâmiyet’i kabul etmeden herhangi bir anlaşmanın yapılamayacağını anlayınca müslüman olmak için bazı şartlar ileri sürmüşlerdir. Hz. Peygamber onların savaşa katılmamak, öşür vermemek ve kendilerinden olmayan valiler tarafından idare edilmemek şeklindeki isteklerini geçici olarak kabul etmiş, fakat namazdan muaf tutulma dileklerini, “Namazı olmayan bir dinin hiçbir kıymeti kalmaz” karşılığını vererek reddetmiştir. Heyet başkanı Abdüyâlîl, İslâmiyet’in yasak ettiği zina, şarap ve faiz gibi kötü alışkanlıkları kabilesinin bırakamayacağını söylemiş, diğer üyeler de Lât adındaki putlarına üç yıl daha tapınmalarına izin verilmesini istemiştir. Bu şartlar da Hz. Peygamber tarafından kabul edilmemiştir.
Nihayet Abdüyâlîl ve arkadaşları müslüman olmuş, Hz. Peygamber’in Sakıf kabilesine hitaben yazdığı bir mektupla geri dönmüşlerdi. Ancak müslüman olduklarını ve Hz. Peygamber’den aldıkları emirleri bir müddet Tâifliler’den gizlemişler, daha sonra uygun bir şekilde İslâm’ı onlara anlatmaya başlamış ve bu suretle kabilelerinin müslüman olmasını sağlamışlardır. Faizi yasaklayan âyetlerden birinin (bk. el-Bakara 2/278) Abdüyâlîl ve kardeşleri hakkında nâzil olduğu rivayet edilir.
BİBLİYOGRAFYA:
İbn Hişâm, es-Sîre (nşr. Mustafa es-Sekka v.dğr.), Kahire 1375/1955, I, 67, 261; II, 419; IV, 538, 539; İbn Sa‘d, et-Tabakatü’l-kübrâ (nşr. İhsan Abbas), Beyrut 1388/1968, I, 312-314; V, 506; Taberî, Târîħ (nşr. Muhammed Ebü’l-Fazl), Kahire 1960-70 → Beyrut, ts. (Dâru Süveydân), II, 344-345; III, 97-99; a.mlf., Câmiu’l-beyân, Kahire 1328, I, 307; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-gabe (nşr. Muhammed İbrâhim el-Bennâ v.dğr.), Kahire 1390-93/1970-73, III, 512; a.mlf., el-Kâmil (nşr. C. J. Tornberg), Leiden 1851-76 → Beyrut 1385-86/1965-66, II, 283-284; İbn Kesîr, el-Bidâye, Kahire 1351-58/1932-39 → Beyrut 1966, V, 29-31; İbn Hacer, el-İsâbe, Kahire 1328, II, 432; M. Asım Köksal, İslâm Târihi, İstanbul 1981, IX, 300-318.
Selman Başaran