ADLER, Johann Heinrich Friedrich
(ö. 1827-1908)
İstanbul camilerinin mimari özellikleri üzerine Avrupa’daki ilk araştırmayı yayımlayan Alman mimar.
15 Ekim 1827’de Berlin’de doğdu, 15 Eylül 1908’de aynı şehirde öldü. Tahsilini Berlin Mimarlık Akademisi’nde (Bauakademie) yaptı. 1859’da bu akademiye öğretim elemanı olarak tayin edildi, 1861’de doçentliğe, 1863’te de profesörlüğe yükseldi; 1903’e kadar da burada çok sevilen bir hoca olarak mimarlık
tarihi dersleri verdi. Bunun dışında Alman Bayındırlık Bakanlığı’nda müşavir olan (1877-1900) Adler, Fransa, İtalya, Yunanistan, Anadolu ve Filistin’de inceleme gezileri yaptı, 1874-1881 yıllarında Prof. E. Curtius ile birlikte Yunanistan’da Olympia kazılarında çalıştı. Mimar olarak eski Yunan ve Ortaçağ karması bir üslûp kullanan Adler’in en önemli eserleri Berlin’deki İsa-Thomas Kilisesi ile Wilhelmshaven’deki Elisabeth Kilisesi ve Kudüs’te yaptığı bir misafirhanedir. Mimarlık tarihi ve arkeolojiye dair pek çok kitap ve makale yayımlamıştır.
Adler’in “Die Moscheen zu Konstantinopel” (İstanbul Camileri) başlıklı makalesi Deutsche Bauzeitung’da (Berlin 1874) basılmış ve C. Gurlitt’in Die Baukunst Konstantinopels ismindeki büyük eseri çıkıncaya kadar değerini korumuştur. Bugün iyice eskimiş olan bu çalışma, birçok yanlış görüşlerine rağmen, Osmanlı devri Türk mimarisini tanıma yolunda ilk deneme olarak tarihî bir öneme sahiptir.
BİBLİYOGRAFYA:
J. Kohte, “Friedrich Adler in seiner Bedeutung für die Geschichte der Architektur”, Zeitschrift für Geschichte der Architektur, II (1908-1909), s. 212-221; R. Kautzsch, “Adler, Friedrich”, Thieme-Becker, Künstlerlexikon, I (1907), s. 84-85; H. Riemann, “Adler J. H. Friedrich”, Neue Deutsche Biographie, Berlin 1953, I, s. 71.
Semavi Eyice