AHKÂMÜ’l-KUR’ÂN
أحكام القرآن
Şâfiî fakihi ve müfessir Kiyâ el-Herrâsî’nin (ö. 504/1110) ahkâm âyetlerinin tefsirine dair eseri.
İmam Şâfiî’nin Beyhakı tarafından derlenen Ahkâmü’l-Kur’ân’ı ahkâm âyetlerinin tamamını ihtiva etmediği için, Kiyâ el-Herrâsî diye tanınan Ebü’l-Hasan İmâdüddin Ali b. Muhammed et-Taberî’nin bütün ahkâm âyetlerini tefsir eden bu eseri Şâfiîler’ce en önemli fıkhî tefsirlerden biri olarak kabul edilmiştir. Eserde âyetler tefsir edilirken önce muhtemel mânaları üzerinde
durulmuş ve bazı kelimelerin sözlük anlamları açıklanmıştır. Bu açıklamalar, yer yer Arapça dil bilgisi kaideleri ve şiirlerle de desteklenmiştir. Daha sonra aynı mahiyetteki diğer ahkâm âyetleri zikredilmiş, nüzûl sebepleri ve konu ile ilgili hadisler nakledilmiştir. Ayrıca nâsih ve mensuh âyetler gösterilmiş, ashap ve tâbiîn fakihlerinin görüşlerine de yer verilmiştir. Şâfiî mezhebine taassup derecesinde bağlı olan Kiyâ el-Herrâsî, eserinin mukaddimesinde en isabetli ve en sağlam mezhebin Şâfiî mezhebi olduğunu, İmam Şâfiî’nin meseleleri maharetle ve dirayetle ele aldığını gördükten sonra bu eseri yazdığını açıklar. Hatta İmam Şâfiî’nin birçok görüşünün zan ve tahminin ötesinde kesinlik ifade ettiğini söyler. Müellif, İmam Şâfiî’ye muhalif görüşler ileri süren aynı mezhebe bağlı âlimler hakkında müsamahalı bir dil kullanmakla birlikte, kendisi gibi ahkâmü’l-Kur’ân’a dair bir eser yazan Hanefî âlimlerinden Cessâs’a aynı müsamahayı göstermemiştir. Hatta onun Nûh kadar uzun bir ömür sürse bile Şâfiî’yi anlayamayacağını ileri sürmüştür (bk. s. 67, 222, 385, 387, 402, 404, 417, 431, 441 vd.).
Eser ilk defa Mûsâ Muhammed Ali ve İzzet Ali Atıyye tarafından iki cilt halinde neşredilmiştir (Kahire 1974). Daha sonra tekrar gözden geçirilerek yeniden basılmıştır (Beyrut 1405/1985).
BİBLİYOGRAFYA:
Kiyâ el-Herrâsî, Ahkâmü’l-Kur’ân, Beyrut 1405/1985, I-II; Hüseyin ez-Zehebî, et-Tefsîr ve’l-müfessirûn, Kahire 1381/1961-62, III, 110-113; Brockelmann, GAL, I, 489; Suppl., I, 674; Ö. Nasuhi Bilmen, Büyük Tefsir Tarihi, İstanbul 1973-74, II, 443.
İsmet Ersöz