AHMED b. CEMÎL el-ÂMİDÎ
أحمد بن جميل الآمدي
Anadolu’da adı bilinen ilk İslâm mimarı.
Hayatı hakkında bilgi yoktur. X. yüzyıl başlarında Abbâsî Halifesi Muktedir-Billâh tarafından yeniden inşa ettirilen Diyarbekir surlarında çalıştığı, Harput (Dağ) Kapısı ile Mardin (Tel) Kapısı bölümlerindeki 297 (909) tarihli dört kitâbede adının bulunmasından anlaşılmaktadır. Kitâbelerden “el-mühendis” unvanını taşıdığı ve Diyarbekirli (Âmidî) olduğu öğrenilen Ahmed b. Cemîl’in surları yeniden inşa sırasında eski plan ve cephe düzenlerine bağlı kalıp kalmadığını, değişiklik yapmış ise bunların hangi bölümlerde ve ne ölçüde olduğunu tesbit etmek bugün için mümkün değildir. Ancak Diyarbekir’in pek çok defa mâruz kaldığı muhasaralar sırasında çeşitli biçimlerde zorlanmalarına rağmen bu kapıların bugüne kadar sağlam vaziyette kalmış olmalarında, Anadolu’daki İslâm mimarisinin adı bilinen bu ilk sanatkârının mühendislik bilgisiyle ve uyguladığı inşaat tekniğindeki başarısıyla büyük pay sahibi olduğu anlaşılmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA:
M. Van Berchem - J. Strzygowski, Amida, Heidelberg 1910, s. 14-17, no. 2-4; B. Konyar, Diyarbekir Kitabeleri, Ankara 1936, II, 14-16; Gabriel, Voyages, s. 129-150, 311-312; L. A. Mayer, Islamic Architects and Their Works, Genève 1956, s. 43; Zeki Sönmez, Başlangıçtan XVI. Yüzyıla Kadar Anadolu’daki İslâm ve Türk Devri Yapılarında Çalışan Sanatkârlar (doktora tezi, 1981), İÜ Ed. Fak., s. 52-55.
Zeki Sönmez