ALEMİYYE
العلميّة
Abdullah eş-Şerîf b. İbrâhim el-Alemî’ye (ö. 1089/1678) nisbet edilen bir tarikat.
Tarikatın kurucusu Şeyh Abdullah el-Alemî Kuzey Afrika’da (Mağrib) Arâiş ve Tıtvân (Tetuan) şehirleri arasında bulunan Cebelialem yakınlarındaki Tâzûrt (تازورت) köyünde doğdu (1005/1596). Aslen Vezzânlı geniş ve köklü bir aile olan Alemîler’e mensuptur. Adını Cebelialem’den alan ailenin soyu Kuzey Afrikalı ünlü sûfî Abdüsselâm b. Meşîş’e (ö. 625/1228) ulaşır. Şeyh Alemî eğitimini Fas’ta tamamladıktan sonra Masmûde bölgesindeki Şakra köyüne yerleşti ve ölümüne kadar burada yaşadı. Zühd ve takvâsının yanı sıra cesareti, ata binme, kılıç kullanma ve okçuluktaki ustalığı ile meşhur oldu. Selvetü’l-enfâs müellifi, Şeyh Alemî’nin kabrinin büyük bir ziyaretgâh olduğunu ve ölüm yıl dönümünde Mağrib’in her tarafından insanların türbesini ziyarete geldiklerini bildirir. Torunlarından Abdullah b. Tayyib, Şeyh Alemî ve ailesi hakkında er-Ravzü’l-münîf fi’t-tarîf bievlâdi mevlânâ Abdullah eş-Şerîf adlı bir eser kaleme almıştır. Ziriklî bu eserin kendisinde bulunduğunu söyler. Şeyh Alemî ile, soyu yine Abdüsselâm b. Meşîş’e ulaştığı rivayet edilen ve Kuzey Afrika’dan Kudüs’e göç edip orada köklü bir aile kuran Alemüddin Süleyman’a (ö. 790/1388) nisbet edilen Alemî ailesi arasında herhalde uzak da olsa bir akrabalık bağı bulunmalıdır (bk. ALEMÎ). Ziriklî ise bu konuda aksi kanaattedir.
Şeyh Alemî’nin otuz iki yıl kutub*luk makamında bulunduğunu söyleyen Harîrîzâde, onun Muhammed b. Süleyman el-Cezûlî’ye (ö. 870/1465) ulaşan tarikat silsilesini nakleder. Buna göre Alemiyye, Şâzeliyye’nin bir kolu olan Cezûliyye’nin şubelerindendir. Tarikatın evrâd* ve ezkâr*ı Şeyh Alemî’nin Salâtü’l-ümmiyye’si ile Şeyh Ahmed b. Abdülfettâh’ın Risâletü’s-salât’ından meydana gelir (metinleri için bk. Harîrîzâde, II, 300ª-301b). Bunların yanı sıra Ebü’l-Hasan eş-Şâzelî’nin Hizbü’l-bahr, Hizbü’l-kebîr ve Hizbü’s-sagır’i de okunur.
BİBLİYOGRAFYA:
Hüseyin Vassâf, Sefîne, I, 246; Harîrîzâde, Tibyân, II, vr. 300ª-301b; Muhammed b. Ca‘fer el-Kettânî, Selvetü’l-enfâs fî men ukbire mine’l-ulemâ ve’s-sulehâ fî Fâs, Fas 1316, I, 103-105; Muhammed b. Tayyib el-Kadirî, Neşrü’l-mesânî li-ehli’l-karni’l-hâdî aşer ve’s-sânî, Fas 1315, II, 30; Ziriklî, el-Alâm (Fethullah), VI, 63-64.
Nihat Azamat