ALİ el-HAFÎF
علي الخفيف
(ö. 1891-1978)
Çağdaş Mısırlı hukukçu.
Ali Muhammed el-Hafîf, Menûfiye’ye bağlı Şühedâ köyünde doğdu. İlk öğrenimini burada gördü ve Kur’ân-ı Kerîm’i ezberledi. 1903’te Ezher’e girdi. Üç yıl burada okuduktan sonra Medresetü’l-kazâi’ş-şer‘î’ye geçti. 1915’te buradan mezun olarak aynı okula hoca tayin edildi. Altı sene bu görevde kaldı. 1921’de şer‘iyye mahkemesi kadısı, sekiz yıl sürdürdüğü bu görevden sonra Vakıflar Bakanlığı’nda avukat, daha sonra da mescidler müdürü oldu. 1939’da üniversiteye geçti ve Kahire Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde yardımcı profesör olarak göreve başladı. 1944’te profesör oldu ve emekliliğine kadar (1951) bu görevde kaldı. Emekli olduktan sonra da aynı fakültenin yüksek lisans bölümünde derslerine devam etti.
Ali el-Hafîf 1953 yılında Yüksek Arap Araştırmaları Enstitüsü’nde (Ma‘hedü’d-dirâsâti’l-Arabiyyeti’l-âliye) çalışmaya başladı ve ölümünden kısa bir süre öncesine kadar buradaki çalışmalarını sürdürdü. 1962’de kurulan İslâm Araştırmaları Akademisi’ne (Mecmau’l-buhûsi’l-İslâmiyye) aynı yıl, Ezher Yüce Meclisi’ne de 1967’de üye oldu. Bağdat ve Hartum üniversitelerinde misafir profesör olarak ders verdi. Daha sonra Mevsûatü’l-fıkhi’l-İslâmî (İslâm fıkıh ansiklopedisi) ve ahvâl-i şahsiyye kanunu tasarısı hazırlık komisyonuna, 1969’da da Mısır Dil Akademisi’ne (MecmaǾu’l-luġāti’l-Arabiyye) üye seçildi. Akademinin özellikle kanun ve şeriat komisyonundaki çalışmalarına katılarak hukuk terimlerinin tesbitinde büyük yardımları oldu. 1976 yılında sosyal ilimlerde devlet takdir ödülünü kazanan Ali el-Hafîf Kāsım 1978’de vefat etti.
Bilhassa özel hukuk alanındaki çalışmalarıyla dikkati çeken Ali el-Hafîf, İslâm hukuku nazariyesi ve tatbikatındaki hizmetleriyle çağdaş Mısır hukukçularının önde gelenleri arasında yer alır.
Eserleri. el-Hilâfe; eş-Şerikât fi’l-fıkhi’l-İslâmî; Nazariyyetü’n-niyâbe ani’l-gayr; el-Hak ve’z-zimme; Ahkâmü’l-muâmelâti’ş-şeriyye; Esbâbü ihtilâfi’l-fukahâ; ed-Damân fi’l-fıkhi’l-İslâmî (Bulak 1971-1973; Kahire 1985); el-Mülkiyye fi’ş-şerîati’l-İslâmiyye; el-Bey fi’l-Kitâb ve’s-Sünne; el-İrâdetü’l-münferide fi’l-fıkhi’l-İslâmî; Ahkâmü’l-vasiyye; eş-Şerike ve’l-hukuku’l-müteallikatü bihâ; Fıraku’z-zevâc.
Tamamı basılı olan bu eserlerin yanısıra Ali el-Hafîf’in başta Mecelletü’l-kanûn ve’l-iktisâd olmak üzere çeşitli dergilerde yayımlanmış ilmî makaleleri ve Mevsûatü’l-fıkhi’l-İslâmî’de yer alan ansiklopedi maddeleri bulunmaktadır (bk. Ali el-Havfî, s. 169-170).
BİBLİYOGRAFYA:
İbrâhim Medkûr, MaǾa’l-Hâlidîn, Kahire 1401/1981, s. 187-188; Ebû Bekir Abdürrezzâk, Ebû Zehre: İmâmü asrih, Kahire 1985, s. 28; Muhammed Mehdî Allâm, el-Mecmaiyyûn fî hamsîne âmen, Kahire 1406/1986, s. 204-205; Ali el-Havfî, “Ali el-Hafîf”, MMLA, XLV (1980), s. 168-178.
Mehmet Âkif Aydın