ÂMENTÜ ŞERHİ
Numan Kurtulmuş’un (ö. 1952) iman esaslarını açıklamak üzere kaleme aldığı akaid kitabı.
Âmentü*de yer alan iman esaslarını açıklamak ve bu şekilde halka itikadî konularda muhtaç olduğu bilgileri vermek maksadıyla “âmentü şerhleri” yazma geleneği Osmanlılar’ın son dönemlerinde başlamıştır. Kadızâde Ahmed b. Mehmed Emin’in (ö. 988/1580) Türkçe olarak telif ettiği Ferâidü’l-fevâid*i, Esad Sâhib Efendi’nin Arapça olarak yazdığı ve Kemahlı Feyzullah Efendi’nin Türkçe’ye çevirdiği Ferâǿidü’l-fevâǿid’i (Kahire 1313), Dâvûd b. Muhammed Karsî’nin (ö. 1160/1747) Türkçe Âmentü billâh Şerhi (Süleymaniye Ktp., Hacı Mahmud Efendi, nr. 1490), Seyyid Ömer b. Abdurrahman’ın Âmentü Şerhi (Risâle-i Nûr alâ nûr, Süleymaniye Ktp., Yazma Bağışlar, nr. 1976) ve Numan Kurtulmuş’un Âmentü Şerhi bu türdeki çalışmaların başlıca örnekleridir. Bunlar arasında en çok yayımlanan ve meşhur olanlar ise Kadızâde ile Numan Kurtulmuş’un eserleridir.
1887’de Kastamonu’da doğan Numan Kurtulmuş buradaki Askerî Rüşdiye’yi ve Bursa Askerî İdâdisi’ni bitirdi. 1905’te İstanbul Harbiye Mektebi’nden mezun olduktan sonra Edirne’deki İkinci Ordu’ya mülâzım-ı sânî (teğmen) olarak tayin edildi. Balkanlar’da, Erzurum, Batum ve Azerbaycan’da savaşlara katıldı. Son olarak Sakarya Meydan Muharebesi’nde ağır şekilde yaralanınca binbaşı rütbesiyle emekli olup 1932’de İstanbul’a yerleşti ve burada vefat etti. Âmentü Şerhi’nden başka Binbir Hadis Tercemesi (İstanbul 1948; 1958), Kur’an Meraklılarına Hediye, Cuma ve Bayram Hutbeleri (İstanbul 1952; 1958; 1964; 1965) adlı eserleri de neşredilmiştir.
Altı bölümden oluşan Âmentü Şerhi 117 başlık altında çoğu itikadî, bir kısmı da fıkhî olan konuları işler. Birinci bölümde tevhid, esmâ-i hüsnâ, Allah’ın varlığının delilleri, iman ve şubeleri gibi ilâhiyyat bahisleri, ikinci bölümde meleklerin çeşitleri, özellikleri ve görevleri anlatılır. Esere ilmihal hüviyetini kazandıran üçüncü bölümde kitaplara iman üzerinde durularak genellikle Hanefî mezhebine ait bilgiler verilir. Dördüncü bölümde Kur’an’da adı geçen peygamberler ve Hz. Muhammed’in nübüvveti anlatılır. Beşinci bölümde âhirete, altıncı bölümde de kadere iman ele alınır.
Âmentü Şerhi Cumhuriyet döneminde yeni harflerle yayımlanan ilk âmentü şerhidir. Hasan Basri Çantay’ın “çetin emeklerin mahsulü, kaynakları sağlam, dili düzgün ve faydalı” şeklinde tanıttığı eser, medreselerin kapatılmasından sonra Türkçe yazılmış dinî kitapların nâdir bulunduğu dönemlerde halkın ilgisini çekmiş ve ihtiyacına cevap vermiştir. İlk defa 1943 yılında yayımlanan eserin günümüze kadar yirmi baskısı yapılmıştır.
Yusuf Şevki Yavuz