ASSÂL
العسّال
Ebû Ahmed Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm el-İsfahânî (ö. 349/960)
Muhaddis, müfessir, tarihçi, fakih ve kıraat âlimi.
Zengin bir tüccarın oğludur. İsfahan’daki âlimlerden başka Şam, Hemedan, Bağdat, Kûfe, Basra, Hicaz, Vâsıt, Rey ve Hûzistan’daki âlimlerden de ilim tahsil etti. Hocaları arasında Ebû Müslim el-Keccî, Muhammed b. Osman b. Ebû Şeybe, Muhammed b. Esed el-Medînî, Ebû Şuayb el-Harrânî gibi birçok âlim bulunmaktadır. Hocalarına dair kaleme aldığı MuǾcem’inde 400 şeyhinin adını vermiştir. Bir ara İsfahan kadılığı yapan Assâl’ın talebeleri arasında, her biri birer muhaddis olan dört oğlundan başka Ebû Ahmed Abdullah b. Adî, Ebû Abdullah b. Mende, İbn Merdûye, Ebû Nuaym ve Ebü’ş-Şeyh el-İsfahânî gibi muhaddisler yer almaktadır.
Güvenilir bir muhaddis olan Assâl kuvvetli bir hâfızaya sahipti. Büyük bir tefsir kitabını ezbere yazdırdığı, yine Erdistan’da ezberden kırk bin hadis imlâ* ettiği, İsfahan’a döndüğünde bu hadisleri yazılı metinleriyle karşılaştırdığı zaman hepsini imlâ ettiği gibi bulduğuna dair rivayetler vardır. Bu rivayetler mübalağalı bile olsa, İbn Mende’nin bin kadar hocadan hadis yazdığına ve bunlar içinde Assâl’dan daha güvenilir ve hâfızası daha sağlam birini görmediğine dair beyanı onun hakkında bir fikir vermektedir.
Hadis, tefsir, tarih ve fıkıh yanında, kıraat ilminde de üstat olan ve meşhur yedi imamdan Nâfi‘ b. Abdurrahman’ın kıraatini Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Amr el-İsfahânî’den öğrendiğine işaret edilen Assâl’ın Tefsîrü’l-Kurǿân, Hurûfü’l-kırâǿât, el-MaǾrife fi’s-sünne, Târîhu İsfahân, Târîhu’n-nisâǿ, el-Müsned Ǿale’l-ebvâb, Garîbü’l-hadîs, Kitâbü’r-Rekāǿik, Kitâbü’r-Rüǿye gibi birçok eserinin bulunduğu kaydedilmekte ise de bunların günümüze gelmediği anlaşılmaktadır.
Bağdat’a giderek orada hadis rivayet etmiş olan Assâl, 9 Ramazan 349 (2 Kasım 960) günü seksen yaşlarında İsfahan’da vefat etmiştir.
BİBLİYOGRAFYA:
Ebû Nuaym, Ahbâru İsfahân, Leiden 1934, II, 283; Hatîb, Târîhu Bagdâd, I, 270; Yâkūt, MuǾcemü’l-büldân, I, 146; Zehebî, Tezkiretü’l-huffâz, III, 886-888; a.mlf., AǾlâmü’n-nübelâǿ, XVI, 615; İbn Kesîr, el-Bidâye, XI, 237; İbnü’l-İmâd, Şezerât, II, 380-381; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, II, 43.
Selman Başaran