BÂ FADL
با فضل
Fadl b. Muhammed b. Abdülkerîm b. Muhammed’e nisbet edilen, Hadramut’un Terim kasabasında yaşayan eski bir şeyh ailesi.
Mezhic kabilesinin Sa‘d el-Âşire koluna mensup olan Bâ Fadl, Bâ Alevîler’in IX. (XV.) yüzyılda Terim’de hâkim duruma gelmelerinden önce buranın en nüfuzlu
ve hatırı sayılır ailesi idi. Bu aileden birçok mutasavvıf ve fakih yetişmiştir. Cemâleddin Muhammed b. Ahmed (ö. 903/1498) Bâ Fadl’ın Aden kolunun kurucusu olup burada müderrislik ve müftülük yapmış, çeşitli eserler yazmış, Yemen’deki Tâhirî hükümdarlarından Sultan Âmir b. Abdülvehhâb’ın (Âmir II) nezdinde büyük bir itibar kazanmıştı.
Bâ Fadl’ın Şihr’de yerleşmiş olan diğer kolu Bel Hâc diye anılır. Bu kolun kurucusu Abdullah b. Abdurrahman b. Ebû Bekir (ö. 918/1513) öğrenimine Şihr’de başlamış, bilgisini arttırmak için çeşitli seyahatler yapmış, bir süre Mekke’de ikamet ettikten sonra memleketi olan Şihr’e dönerek müderrislik ve müftülük yapmaya başlamıştır. Bazı tasavvufî ve fıkhî eserler yazmış ve burada vefat etmiştir. Herkesin saygı gösterdiği ünlü bir kişi olan Abdullah b. Abdurrahman, Hadramut sultanları ile kabileler arasında çıkan ihtilâflar konusunda ara buluculuk yapardı.
Abdullah’ın Ahmed ve Hüseyin adında iki oğlu vardı. eş-Şehîd diye anılan Şehâbeddin Ahmed b. Abdullah babasının ölümünden sonra onun yerine geçerek ders ve fetva verdi, çeşitli eserler yazdı. Portekizliler’in şehri istilâsı sırasında çıkan çatışmalar esnasında şehid düştü (929/1523) ve babasının yanına gömüldü. Şâzeliyye tarikatına meyleden diğer oğlu Hüseyin (ö. 979/1572), İbnü’l-Arabî’nin eserlerine büyük değer verirdi.
Hüseyin b. Ahmed eş-Şehîd (ö. 1087/ 1677), Zeynüddin b. Ahmed (ö. 1026/ 1617), Muhammed b. İsmâil (ö. 1006/ 1597), Ahmed b. Abdullah es-Sûdî (ö. 1044/1634) gibi kişiler bu ailenin tanınmış simalarındandır.
BİBLİYOGRAFYA:
Abdülkādir el-Ayderûsî, en-Nûrü’s-sâfir, s. 23-26, 92-93, 125-126, 308-310; Muhibbî, Ħulâśâtü’l-eŝer, III, 395-396; İbnü’l-İmâd, Şeźerât, VIII, 122, 163; Brockelmann, GAL, II, 389; Suppl., II, 528; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, I, 23, 44, 98, 100, 135; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, I, 295; VI, 68; F. Wüstenfeld, Die Çufiten in Süd-Arabien im XI (XVII) Jahrhundert, Göttingen 1883, s. 86-90; R. B. Serjeant, The Saiyids of Hadramawt, London 1957, s. 12, 14; a.mlf., “Historians and Historiography of Hadramawt”, BSOAS, XXV (1962), s. 256; M. A. Ghul, “Fadl, Ba”, EI² (İng.), II, 729-730.
Sâmî es-Sakkār