BİRMÂVÎ, Muhammed b. Abdüddâim
محمد بن عبد الدائم البرماوي
Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Abdiddâim b. Mûsâ el-Askalânî (ö. 831/1428)
Şâfiî fakihi ve hadis âlimi.
763’te (1362) doğdu. Aslen Askalânlı olup Mısır’ın kuzeybatısında Garbiye vilâyetine bağlı Birma kasabasına nisbetle Birmâvî diye anılır. Daha sonra Kahire’ye yerleşti. İbrâhim b. İshak el-Âmidî, Abdurrahman b. Ali b. Kārî, Burhâneddin İbn Cemâa, Zerkeşî, Ömer b. Raslân el-Bulkīnî, İbnü’l-Mülakkın gibi âlimlerden ders aldı. Arkadaşı Necmeddin b. Hiccî’nin daveti üzerine Dımaşk’a gitti (821/1418); orada hatiplik ve kadılık yaptı. Dârü’l-adl’de fetva görevini üstlendi. Revâhiyye ve Emîniyye medreselerinde ders okuttu. Oğlu Muhammed’in ölümü üzerine Kahire’ye döndü (Receb 826/Haziran 1423). Burada fetva vermeye, ders okutmaya ve telif çalışmalarına devam eden Birmâvî, aralarında Mahallî, Yahyâ b. Muhammed el-Münâvî, Takıyyüddin İbn Fehd, İbn Nâsırüddin gibi tanınmış âlimlerin de bulunduğu birçok talebe yetiştirdi. 828’de (1425) hacca gidince bir yıldan fazla Mekke yakınlarında ikamet edip ders okuttu. Kahire’ye döndükten sonra yine öğretim maksadıyla Kudüs’e giden Birmâvî bir müddet sonra orada vefat etti (22 Cemâziyelâhir 831 / 8 Nisan 1428).
Eserleri. 1. el-LâmiǾu’s-sabîh Ǿale’l-CâmiǾi’s-sahîh. Sahîh-i Buhârî üzerine dört ciltlik bir şerh olup Süleymaniye Kütüphanesi’nde nüshaları bulunmaktadır (Pertevniyal, nr. 131, 132/1, Fâtih, nr. 929, 935, 949). 2. en-Nübzetü’l-elfiyye fi’l-usûli’l-fıkhiyye. Fıkıh usulüne dair manzum bir eserdir. Elfiyye fî usûli’l-fıkh adıyla da bilinir (Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 3705/4). 3. Şerhu’n-nehr bi-şerhi’z-Zehr. Zehrü’l-bisâm adlı kendi eserinin şerhidir (Süleymaniye Ktp., Bağdatlı Vehbi Efendi, nr. 1308). 4. Şerhu Lâmiyyeti’l-efǾâl. Cemâleddin İbn Mâlik’in sarfa dair eserinin şerhidir (Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 3099). 5. Menhecü’r-râǿiz bi-davâbiti’l-ferâǿiz. Ferâize dair manzum bir eser olup müellifi tarafından ayrıca şerhedilmiştir. 6. el-Fevâǿidü’s-seniyye fî şerhi’l-Elfiyye. Fıkıh usulüne dair kendi eserinin şerhidir. 7. Şerhu’s-sudûr li-şerhi zevaǿidi’ş-Şüzûr. Cemâleddin b. Hişâm’ın nahve dair Şüzûru’z-zeheb adlı eserinin şerhidir. 8. el-Mukaddimetü’ş-şâfiye fî Ǿilmeyi’l-Ǿarûz ve’l-kafiye (son dört eserin yazma nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, I, 165; II, 30, 118; Suppl., II, 113; Sezgin, I, 121).
Birmâvî’nin kaynaklarda adı geçen diğer eserleri de şunlardır: Şerhu Sülâsiyyâti’l-Buhârî, CemǾu’l-Ǿudde fî fehmi’l-ǾUmde, Şerhu’l-Mühimmât, el-Muhtasar fi’s-sîreti’n-nebeviyye, el-Behcetü’l-verdiyye.
BİBLİYOGRAFYA:
İbn Hacer, İnbâǿü’l-ġumr, VIII, 161-165; Sehâvî, ed-Davǿü’l-lâmiǾ, VII, 280-282; Süyûtî, Hüsnü’l-muhâdara, I, 439; Keşfü’z-zunûn, I, 157, 547; II, 958, 959, 1170, 1561, 1881, 1923; İbnü’l-İmâd, Şezerât, VII, 197, 198; Şevkânî, el-Bedrü’t-tâliǾ, II, 181; Îzâhu’l-meknûn, II, 617, 618; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, II, 186; Brockelmann, GAL, I, 165; II, 30, 117-118; Suppl., II, 113; Ziriklî, el-AǾlâm, VII, 60; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, X, 132; Sezgin, GAS, I, 121.
M. Esat Kılıçer