BLASKOVICS, Jozef
(ö. 1910-1990)
Çekoslovak Türkologu.
Güney Slovakya’da Komárno yakınlarında Imela köyünde doğdu. Atalarının Kumanlar’a kadar dayandığı ve Osmanlı hâkimiyeti zamanında ailesinin Imela köyünde idarecilik yaptığı rivayeti çocukluğundan beri Türkler’e karşı ilgi duymasına yol açtı. Bu sebeple Türk dili ve tarihi okumak için Budapeşte Üniversitesi’ne girdi; burada ünlü Macar Türkologlarından Gy. Nemeth ve L. Fekete’nin öğrencisi oldu. Öğrenimini Prag Charles Üniversitesi’nde Profesör J. Rypka’nın yanında tamamladı. Kosaice’nin Osmanlılar tarafından fethi ve 1644-1674 yılları arasında buraya ve Erdel’e konulan vergilerle ilgili Bâb-ı Âlî belgeleri üzerine doktora tezi hazırladı (Bratislava 1950). 1950 yılında Charles Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yakın ve Ortadoğu Bölümü’ne doktor asistan olarak girdi ve seksen yaşında ölümüne (10 Temmuz 1990) kadar burada akademik kariyerinin asıl başlangıç noktasını teşkil eden Türkoloji sahasında çalışmalarda bulundu.
Blasakovics hocalığı süresince öğrencilerine Osmanlıca’ya ve diğer Türk lehçelerine ait metinler okuttu ve tarih, edebiyat, folklor üzerine seminerler yaptı. 1953’te Prag’da modern Türk edebiyatı tarihine dair Çekçe bir ders kitabı yayımladı (Prague 1964, 1970). Daha sonra Bratislava Üniversitesi Kütüphanesi’ndeki Türkçe yazmaların açıklamalı katalogunu hazırladı (Arabische, türkische und persische Handschriften in der Universitaëtsbibliothek Bratislava, Bratislava 1961). Onun bir ilim adamı olarak başlıca ilgi alanı Osmanlı belgeleriydi ve daha çok bunlar hakkında yayın yapıyordu. Nitekim yayımlanmamış olmakla birlikte doçentlik tezini de Miskolc’daki 1591-1684 tarihli Osmanlı belgeleri üzerine hazırlamıştı. Güney Slovakya’da muhafaza edilen Osmanlı belgelerini Rimavská Sobota v caase osmansko-tureckého panstva adı altında yayımlayan (Bratislava 1974) Blasakovics’in ilgisini daha çok tarihî belgeler üzerinde yoğunlaştırması, Slovakya’da Osmanlı tarihi araştırmaları kuruluşlarının teşekkülüne ön ayak olmuştur. Son eseri, Uyvar eyaletinin üç defterini bir arada yayımladığı Érsekújvár Zs vidéke a török hódoltság korabán (Budapest 1989) adlı kitabıdır.
Blasakovics’in filolojik araştırmaları ise Osmanlı belgeleri üzerine yaptığı çalışmaların bir sonucu olarak bazı lengüistik meseleleri içine alır. Bunlar daha çok
eski Osmanlı Türkçesi, Çekçe-Slovakça ile Türkçe arasındaki münasebetler, Türkçe’den bu dillere geçen kelimeler ve Osmanlı hâkimiyeti döneminde Slovakya’daki Osmanlı idaresinde kullanılan Slovakça isimler hakkındadır. Ayrıca Türk edebiyatı tarihi üzerine dersler veren ve Çek-Slovak folklorundaki Türk tesirlerine dair bir çalışma yapan Blasakovics’in en büyük arzusu geniş halk kitlelerini Türk kültüründen haberdar etmekti. Bu amaçla yazdığı çeşitli makalelerin yanında Türk edebiyatından tercümeler de yaptı. Modern Türk şair ve romancılarından başka Tercüman Mahmud’un Târîh-i Üngürus adlı Macar tarihini çevirdi (A Magyarok törtenete, Budapest 1982). Türk Dil Kurumu’nun fahrî üyesi olan (1957) Blasakovics’e Türkiye Cumhuriyeti hükümeti tarafından da ilmî ve kültürel çalışmalarından dolayı 1975’te şeref beratı verilmiştir.
BİBLİYOGRAFYA:
V. Kopcaan, “Zum siebzing Geburtstag von Jozef Blasakovica”, AAS Brat., XVI (1980), s. 918; a.mlf., Ar.O, LIII (1985), s. 365-368.
V. Kopcaan