BULUÇ, Sadettin
(1913-1984)
Türk dili profesörü.
Van’da doğdu. Babası çeşitli yerlerde posta ve telgraf müdürlüğü yapan Yusuf Ziya Bey, annesi Sultan Hanım’dır. İlk ve orta okulu Malatya’da (1926), liseyi Sivas’ta (1930) bitirdi. Yurt dışında yüksek öğrenim yapmak isteyen öğrenciler için açılan imtihanı kazanarak Maarif Vekâleti tarafından Almanya’ya gönderildi (1931). 1932’de Breslau Üniversitesi’nin Şarkiyat Bölümü’ne kaydoldu. Burada okurken aynı zamanda “Untersuchungen über die altosmanische anonyme Chronik der Bibliothèque Nationale zu Paris” adlı doktora tezini hazırladı. 1937’de mezun olduktan sonra bir yıl kadar Berlin Etnografya ve Eski Eserler müzelerinde çalıştı. Aynı yıl İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne asistan olarak girdi. 1945’te “Türk Halklarında Şamanizm” adlı teziyle aynı bölümde doçent, 1955’te de “XIII-XIV. Asır Anadolu Türkçesi’ne Giriş” adlı çalışmasıyla profesör oldu.
1958-1961 ve 1969-1971 yılları arasında misafir profesör olarak Bağdat Üniversitesi’nde Türk dili ve edebiyatı dersleri okuttu. Bu sırada Irak Türk ağızları üzerinde araştırmalar yaparak pek çok dil malzemesi topladı. Yurda dönüşünde Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yayımlanan İslâm Ansiklopedisi yazı kuruluna girdi. Her yıl başka bir ülkede yapılan Milletlerarası Dâimî Altaistik ve Osmanistik Kongresi’nin çoğuna katıldı ve tebliğler sundu. 1976 yılında Finlandiya’daki Société Finno-Ougrienne’a üye seçildi. Uzun süre Türk Dil Kurumu’nun yönetim kurulu üyeliğinde de bulundu. Bu kurumun 1983’te Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu adıyla yeniden yapılanması sırasında kırk aslî üye arasında yer aldı.
1977-1983 yılları arasında Türkiyat Enstitüsü müdürlüğü yaptı. Bir süre İstanbul Üniversitesi rektör yardımcılığı görevinde de bulunan Sadettin Buluç 1983’te yaş haddinden emekliye ayrıldı. Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yayımlanan İslâm Ansiklopedisi yazı kurulundaki çalışmalarına devam ederken 3 Nisan 1984’te vefat etti ve Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.
Sadettin Buluç öğrencilerle ilgilenen, onlara zaman ayırıp yetişmelerine yardımcı olan, ciddi, titiz ve hoşgörü sahibi bir hoca olarak tanınır. Türkoloji, Doğu filolojileri, karşılaştırmalı dil bilgisi ve tarih konuları ile ilgilenen Buluç’un makaleler halindeki çalışmalarının çoğu İslâm Ansiklopedisi, Türk Ansiklopedisi, Azerbaycan Yurt Bilgisi, Türkiyat Mecmuası, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten gibi ansiklopedi ve dergilerde yayımlanmıştır. Şamanizm’le ilgili meseleleri ortaya koyduğu bir dizi makale ile (Türk Amacı, İstanbul 1942, I/1, s. 42-48; I/2, s. 66-72; I/3, s. 124-131; I/4, s. 171-176; I/5, s. 233-240; I/6, s. 277-284; II/1, s. 365-371) Türk halk kültürüyle ilgili konulara da eğilmiş, bununla birlikte çalışmalarını daha ziyade Eski Anadolu Türkçesi, Irak Türkçesi ve Anadolu ağızları sahalarında yoğunlaştırmıştır. Ayrıca Anadolu’da gelişen Türk yazı dilinin başlangıç devresi olarak kabul edilen XIII-XIV. yüzyıl Türkçe’sinin imlâ ve ses özelliklerini sistemli bir şekilde ele alıp incelemiştir (XIII-XIV. Asır Anadolu Türkçesine Giriş: İmlâ ve Fonetik, İstanbul 1956 [baskısı tamamlanamamıştır]; S. Buluç’un yayınlarının tam bir listesi için bk. Yüce, s. 209-210).
BİBLİYOGRAFYA:
Nuri Yüce, “Prof. Dr. Sadettin Buluç, Hayatı ve Çalışmaları”, TDl., XLVIII/388-389 (1984), s. 206-210; Yusuf Çotuksöken, “Ölümünün I. Yıldönümü Dolayısıyla Prof. Dr. Sadettin Buluç”, Öğretmen Dünyası, sy. 64, İstanbul 1985, s. 26.
Mustafa Özkan