BÜZÜRC b. MUHAMMED
بزرج بن محمد
Ebû Muhammed Büzürc b. Muhammed el-Arûzî (ö. II/VIII. yüzyıl [?])
Kûfeli râvi, dil ve edebiyat âlimi.
Klasik kaynaklardan MuǾcemü’l-üdebâ, el-Vâfî ve el-Fihrist’in bir neşrinde (Kahire 1348) adının Berzah (برزخ), Rızâ Teceddüd neşrinde ise Nezerrah (نزرّح) şeklinde tesbit edildiği görülmektedir. Sezgin de Berzah’ı tercih etmiştir (GAS, VIII, 119). İbn Hacer ise adının Büzürc olduğunu söylemektedir. Büzürc, Farsça büzürg (büyük) kelimesinin Arapça’laşmış şeklidir.
Büzürc’ün hayatı hakkında yeterli bilgi bulunmadığı gibi doğum ve ölüm tarihleri de belli değildir. Benî Becîle’nin veya Benî Kinde’nin himayesinde bulunduğu kaydedilmektedir. Güçlü bir hâfızaya sahip olmakla beraber aynı bilgileri farklı zamanlarda farklı kaynaklara isnat ederek değişik şahıslara nakletmesi sebebiyle onun rivayetlerine olan güven sarsılmıştır. Ayrıca bilinmeyen ve tanınmayan topluluklardan rivayetlerde bulunması yalancı olarak nitelendirilmesine yol açmış ve bu yüzden son günlerini yalnızlık içinde geçirmiştir. Tâbiîn âlimlerinden Yûnus b. Ubeyd (ö. 139/756) onun için, “Ya en mükemmel veya en yalancı râvidir” diyerek şahsiyeti hakkındaki belirsizliği dile getirmiştir.
Daha çok aruz üzerinde çalışan Büzürc, Halîl b. Ahmed’in aruz konusunda ortaya koyduğu kuralları tenkit etmiş ve onun kurduğu dâire*leri, koyduğu terimleri reddetmiştir. Büzürc’ün günümüze kadar geldiği bilinmeyen el-Arûzü’l-kebîr, el-Arûzü’s-sagır, Meâni’l-arûz (alfabetik olduğu söylenmektedir), en-Nakz ale’l-Halîl ve taglîtuhû fî Kitâbi’l-Arûz, Kitâbü’l-Evsat fi’l-arûz, Tefsîrü’l-garîb ve İbnü’n-Nedîm’in derilere yazılmış bir nüshasını gördüğünü söylediği Binâü’l-kelâm gibi çalışmaları bulunmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA:
İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist, Kahire 1348, s. 107; a.e. (Teceddüd), s. 78-79; a.e. (Şüveymî), s. 324-325; Yâkut, MuǾcemü’l-üdebâ, VII, 71-75; İbnü’l-Kıftî, İnbâhü’r-ruvât, I, 276-278; Safedî, el-Vâfî, X, 112-113; İbn Hacer, Lisânü’l-Mîzân, II, 11; Sezgin, GAS, VIII, 119.
Rahmi Er