CÂMİU’l-FUSÛLEYN
جامع الفصولين
Bedreddin Simâvî’nin (ö. 823/1420) İslâm hukukuna dair Arapça eseri.
Mecdüddin el-Üsrûşenî’nin (ö. 632/1235) el-Fusûl’ü ile Zeynüddin el-Mergīnânî’nin (ö. 670/1271) Fusûlü’l-ihkâm fî usûli’l-ahkâm adlı eserinin bir araya getirilmesinden oluşmuştur. Müellif bu iki eseri özetlerken bunlarda bulunan
tekrar ve ayrıntıları, ayrıca Mergīnânî’nin Fusûlü’l-ihkâm’ındaki “Ferâiz” bölümünü eserine almamış, gerekli gördüğü yerlerde ise ilâvelerde bulunarak kendi görüşünü belirtmiştir. CâmiǾu’l-fusûleyn bu iki eserin dörtte bir hacminde olup kırk fasıldan ibarettir.
Hem muamelât hem de yargılama hukukuyla ilgili önemli konulara yer veren CâmiǾu’l-fusûleyn, özellikle kazâ ve fetva ile ilgili meseleleri ele alması sebebiyle uzun süre müftü ve kadıların müracaat kitabı olmuş, Mecelle’nin de kaynakları arasında yer almıştır. Hanefî mezhebinden olan müellifin hukukî meseleleri serbestçe tartışması ve otorite kabul edilen klasik müelliflerin bazı görüşlerine itiraz etmesi dikkatleri üzerinde toplamış, sonraki devirlerde yazılan bazı eserlerde müellifin bu itirazları tartışma konusu olmuştur. Bunlardan Süleyman b. Ali el-Karamânî’nin (ö. 924/1518) el-Esǿile ve’l-ecvibetü’l-müteǾallika bi-CâmiǾi’l-fusûleyn (Süleymaniye Ktp., Turhan Vâlide Sultan, nr. 97), Zeynüddin b. Nüceym’in (ö. 970/1563) CâmiǾu’l-fusûleyn’e yaptığı hâşiye (Brockelmann, II, 402) ve Nişancızâde Muhyiddin Mehmed’in (ö. 1031/1622) Nûrü’l-Ǿayn fî ıslâhi CâmiǾi’l-fusûleyn adlı eseri (Süleymaniye Ktp., Âşir Efendi, nr. 127) önemli olanlarıdır. CâmiǾu’l-fusûleyn’de ele alınan konuları yeniden tertip eden Nişancızâde, ayrıntılı bulduğu bilgileri çıkararak bazı yeni ilâveler yapmıştır. Necmeddin er-Remlî, babası Hayreddin er-Remlî’nin (ö. 1081/1670) CâmiǾu’l-fusûleyn’in kenarına kaydettiği hâşiyeyi temize çekerek ayrı bir eser haline getirmiş ve kitabına el-Leǿâli’d-dürriyye fi’l-fevâǿidi’l-Hayriyye adını vermiştir.
CâmiǾu’l-fusûleyn, Üsrûşenî’nin CâmiǾu’s-sıgār (Ahkâmü’s-sıgār), Zenbilli Ali Efendi’nin Âdâbü’l-evsıyâǿ adlı eserleri ve Necmeddin er-Remlî’nin el-Leǿâli’d-dürriyye’siyle birlikte iki cilt halinde basılmıştır (Kahire 1300). Eserde kaynaklara işaret için kullanılan harflerle hangi kitapların kastedildiğini gösteren bir cetvel I. cildin baş tarafına konmuştur. Bulak 1301 baskısının kenarında da Remlî’nin hâşiyesi vardır.
BİBLİYOGRAFYA:
Bedreddin Simâvî, CâmiǾu’l-fusûleyn, Kahire 1300, I-II; Keşfü’z-zunûn, I, 566-567; Serkîs, MuǾcem, I, 210; Brockelmann, GAL, II, 290-291, 402; Suppl., II, 315.
Ali Bardakoğlu