CERRÂÎ
الجراعي
Takıyyüddîn Ebû Bekr b. Zeyd b. Ebî Bekr el-Hasenî el-Cerrâî ed-Dımaşkī (ö. 883/1478)
Hanbelî fakihi.
Şeyh Ahmed el-Bedevî’nin soyundandır. Yaklaşık 825 (1422) yılında Filistin’de Nablus şehrinin bugün yıkılmış olan kasabalarından Cerrâa’da doğdu. Bu isim bazı kaynaklarda Cirâ şeklinde geçtiği için nisbesi Cirâî şeklinde de kaydedilmektedir.
Cerrâî, Yahyâ el-Abdûsî’den Kur’an, Arapça tefsir, fıkıh ve fıkıh usulü okudu. 842’de (1438) Dımaşk’a gitti, orada Takıyyüddin b. Kandes’ten meânî ve beyân ilimlerini tahsil etti, fıkıh ve usûl-i fıkıhtan icâzet aldı. Bu arada Şeyh Abdurrahman b. Süleyman ve Şemseddin eş-Şeylî’den ders aldı. Daha sonra Dımaşk’ta Hanbelî mezhebinin seçkin şahsiyetlerinden biri olarak ders ve fetva vermeye başladı, kadılık yaptı.
Cerrâî ile ilgili olarak bilgi veren Sehâvî, onunla aynı yaşta olduğunu, Dımaşk’a gittiğinde kendisine arkadaşlık ettiğini kaydeder. 861 (1457) yılında Kahire’ye giden Cerrâî, orada Seyyid en-Nessâbe, Alemüddin el-Bulkīnî, Celâleddin el-Mahallî, Ümmü Hânî el-Hevrîniyye, Takıyyüddin el-Hısnî ve İbn Hümâm’ın sohbet ve derslerinde bulundu. Kendisinden de pek çok kimse ders aldı.
Birkaç defa hacca giden Cerrâî, 875’teki (1470) haccı sırasında mücâvir olarak kaldı ve Necmeddin İbn Fehd’den Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’inin tamamını okudu, kendisi de öğrencilerine okuttu. 11 Receb 883 (8 Ekim 1478) tarihinde Dımaşk’ta vefat etti. Şiirle de uğraşan Cerrâî’nin çeşitli kasideleri yanında bazı manzum risâleleri de bulunmaktadır.
Eserleri. 1. Tuhfetü’r-râkiǾ ve’s-sâcid fî ahkâmi’l-mesâcid. Mescidlerle ilgili hükümler, Mescid-i Harâm, Mescid-i Nebevî ve Mescid-i Aksâ’nın tarihçeleri, faziletleri ve bunlarla ilgili dinî hükümlere dair bir eserdir. Dört mezhebin görüşlerine yer veren eser, mukaddimeden sonra dört bölüm (kitâb) ve yetmiş beş babdan oluşmaktadır (yazma nüshası için bk. Selâhaddin el-Müneccid, s. 257). 2. Kitâbü’l-Evâǿil. Kaynaklarda adı geçmeyen bu eserin müellif hattı bir nüshası Berlin Kraliyet Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (nr. 9368). Kütüphanenin fihristini düzenleyen Ahlwardt, müellifin adını yanlışlıkla Huzâî diye göstermiştir (a.g.e., s. 257).
Cerrâî’nin bunlardan başka kaynaklarda adları geçen diğer eserleri de şunlardır: Gāyetü’l-matlab fî maǾrifeti’l-mezheb (muhtasar bir fıkıh kitabıdır), Hilyetü’t-tırâz fî halli’l-elgāz, Muhtasaru Kitâbi Ahkâmi’n-nisâǿ (Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’nin Ahkâmü’n-nisâǿ adlı eserinin muhtasarıdır), Şerhu Usûli İbni’l-Lahhâm, et-Terşîh fî beyâni mesâǿili’t-tercîh, Tashîhu’l-hilâfi’l-mutlak, Nefâǿisü’d-dürer fî muvâfakāti ǾÖmer.
BİBLİYOGRAFYA:
Sehâvî, ed-Davǿü’l-lâmiǾ, VI, 130-131; XI, 32-33; Keşfü’z-zunûn, I, 111; İbnü’l-İmâd, Şezerât, VII, 337-338; Îzâhu’l-meknûn, I, 281; II, 142; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, I, 237; Selâhaddin el-Müneccid, MuǾcemü’l-müǿerrihîne’d-Dımaşkıyyîn, Beyrut 1398/1978, s. 257; Ziriklî, el-AǾlâm, II, 37; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, III, 62; Tâhâ el-Velî, “el-CerrâǾî ve Kitâbühû Tuhfetü’r-râkiǾ ve’s-sâcid fî ahkâmi’l-mesâcid”, ǾÂlemü’l-kütüb, II, Riyad 1981, s. 103-108.
M. Özgü Aras