CÜNEYD-i ŞÎRÂZÎ
جنيد شيرازى
Ebü’l-Kāsım Muînüddîn Cüneyd b. Mahmûd-ı Şîrâzî (ö. 801/1399 [?])
İranlı edip ve şair.
Soyunun Hz. Ömer vasıtasıyla Kureyş kabilesinin kollarından Benî Adî b. Kâ‘b’a ulaştığı rivayet edilir. Şîraz’ın birçok bilgin ve vâiz yetiştiren tanınmış bir ailesine mensuptur. Kendisinin de “şeyhülislâm” unvanını taşımasından iyi bir öğrenim gördüğü anlaşılmaktadır. Şîraz’daki Câmi-i Atîk’te vâizlik yapan ve bir İsfahan yolculuğu dışında Şîraz’dan hiç ayrılmayan Cüneyd’in ölüm tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Mensur eserini 791’de (1389) tamamladığına göre bu tarihten sonra, büyük bir ihtimalle de 801’de (1399) vefat etmiştir.
Cüneyd-i Şîrâzî’nin Îsâ ve Rükneddin Yahyâ adında iki oğlu olmuştur. Bunlardan ilki, babasının tek mensur eseri olan Arapça Şeddü’l-izâr’ı Mültemisü’l-ehibbâǿ ħâliśan mine’r-riyâǿ adıyla Farsça’ya çevirmiştir (Şîraz 1364/1986). Bu tercüme daha çok Tezkire-i Hezâr Mezâr veya Hezâr u Yek Mezâr adlarıyla tanınır. Diğer oğlu Rükneddin Yahyâ da Ebü’l-Hasan ed-Deylemî’nin Sîretü Ebî ǾAbdillâh adlı Arapça eserini Farsça’ya tercüme etmiştir (nşr. Annemarie Schimmel, Ankara 1955).
Eserleri. 1. Dîvân. Cüneyd-i Şîrâzî’nin tasavvufî nitelikteki kaside ve gazellerini ihtiva eden ve 1050 beyitten meydana gelen divanındaki şiirler üslûp ve şekil bakımından Hâfız-ı Şîrâzî’nin şiirlerine benzer. Eser Saîd-i Nefîsî tarafından yayımlanmıştır (Tahran 1325 hş.). 2. Şeddü’l-izâr. Tam adı Şeddü’l-izâr fî haddi’l-evzâr Ǿan züvvâri’l-mezâr olan eser, Şîraz’da medfun 315 ünlü kişinin hal tercümelerini ihtiva eder. Şîraz’daki mezarların yerlerini gösteren bir kılavuz niteliğini taşıyan kitap, haftanın yedi günü göz önünde tutularak yedi bölüme ayrılmış ve hangi gün hangi mezarlığın ziyaret edilmesi gerektiği belirtilmiştir. Buna göre haftanın ilk günü, Şeyhülkebîr unvanını taşıyan Ebû Abdullah İbn Hafîf’in, ikinci günü ise, Şeyh Bâhilî’nin mezarları, üçüncü gün Dârüsselm, dördüncü gün Ümmü Külsûm ve Şîrûye, beşinci gün Bâğ-ı Nev, altıncı gün Câmi-i Atîk ve yedinci gün Musallâ mezarlıkları ziyaret edilir. Eser Mirza Muhammed Kazvînî ve Abbas İkbâl Aştîyânî tarafından geniş açıklama ve notlarla birlikte yayımlanmıştır (Tahran 1328 hş.).
BİBLİYOGRAFYA:
Cüneyd-i Şîrâzî, Dîvân (nşr. Saîd-i Nefîsî), Tahran 1325 hş., nâşirin mukaddimesi; a.mlf., Şeddü’l-izâr fî haddi’l-evzâr Ǿan züvvâri’l-mezâr (nşr. Mirza Muhammed Kazvînî – Abbas İkbal Aştîyânî), Tahran 1328 hş., nâşirlerin mukaddimesi, s. E-H; Keşfü’ž-žunûn, II, 1028; Fürsatü’d-Devle-i Şîrâzî, Âsâr-ı ǾAcem, Bombay 1314, s. 464; GAL, II, 245; Suppl., II, 256; Nefîsî, Târîħ-i Nazm u Nesr, I, 215-216; Safâ, Edebiyyât, III/2, s. 1059-1063.
Orhan Bilgin