DABBE (Benî Dabbe)
بنو ضبّة
Adnânîler’e mensup bir Arap kabilesi.
Kabilenin atası olan Dabbe b. Üdd’ün nesebi Adnân’da Hz. Peygamber’in nesebiyle birleşir. Benî Dabbe başka kabilelerle karışmamıştır. Yurtları önceleri Necid’in kuzeyinde Benî Temîm’in civarında iken İslâmî dönemde Irak’ın Nu‘mâniye tarafına göç ettiler. Benî Dabbe’nin eyyâmü’l-Arab* arasında zikredilen başlıca savaşları Büzâha, Şakīka ve Nisâr’dır.
Cemel Vak‘ası’nda Benî Dabbe Hz. Âişe’nin tarafında yer alarak bütün güçleriyle savaştılar ve mensuplarından birçoğunu kaybettiler. Bunlar arasında kabilenin ileri gelenlerinden Husayn b. Dırâr ile oğlu Hanzala b. Husayn da bulunuyordu. Benî Dabbe daha sonraları Ebû Ubeyd b. Mes‘ûd ve Müsennâ b. Hârise eş-Şeybânî’nin maiyetinde İran’ın fethine katıldılar.
Bu kabileye mensup ilim adamları arasında muhaddis Cerîr b. Abdülhamid er-Râzî, Abbâsîler’in ilk devirlerinde yaşayan ve şiirlerini topladığı el-Mufađđaliyyât adlı eseriyle tanınan râvi, şair, edip ve nahiv âlimi Mufaddal ed-Dabbî, hadis âlimi İsmâil b. Muhammed b. İsmâil el-Mehâmilî ile muhaddis iki oğlu Ebû Abdullah Hüseyin ve Ebû Ubeydullah Kāsım, tarihçi Ebû Ca‘fer Ahmed b. Yahyâ sayılabilir.
BİBLİYOGRAFYA:
İbnü’l-Kelbî, Cemhere (Nâci), s. 292-301; İbn Sa‘d, eŧ-Ŧabaķāt, V, 534; VI, 166, 340; Taberî, Târîħ (Ebü’l-Fazl), bk. İndeks; Mes‘ûdî, et-Tenbîh, s. 241, 295, 394; İbnü’l-Mağribî, el-Înâs (nşr. İbrâhim el-Ebyârî), Kahire 1400/1980, s. 135; Seâlibî, Ŝimârü’l-ķulûb (nşr. Muhammed Ebü’l-Fazl), Kahire 1965, s. 160; İbn Hazm, Cemhere, s. 203-206; İbn Reşîk el-Kayrevânî, el-ǾUmde, Kahire 1325, II, 164-165, 170; İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, I, 367, 459-464, 483-484; II, 318, 332, 333, 336; III, 165, 179, 216; Sem‘ânî, el-Ensâb, VIII, 144-149; Zehebî, el-Müştebîh, I, 414; Kalkaşendî, Śubĥu’l-aǾşâ, I, 306-309, 347-348, 390-397; Kehhâle, MuǾcemü ķabâǿili’l-ǾArab, Beyrut 1402/1982, II, 661-662; el-Ķāmûsü’l-İslâmî, IV, 393-395; T. H. Weir, “Dabbe”, İA, III, 445; W. Caskel, “Đabba”, EI² (İng.), II, 71-72.
Ali Öngül