DAHHÂK b. OSMAN
الضحّاك بن عثمان
Dahhâk b. Osmân b. Dahhâk b. Osmân el-Kureşî (ö. 180/797)
Hadis râvisi ve tarihçi.
Tâbiînden olup ilimle meşgul bir aileye mensuptur. Hayatı hakkında fazla bilgi bulunmamaktadır. Ahbâr*ı, eyyâmü’l-Arab*ı ve Arap şiirini en iyi bilen kişilerdendi. Hârûnürreşîd, Abdullah b. Mus‘ab’ı Yemen’e vali tayin ettiğinde Abdullah kendisi gidinceye kadar yerine vekil olarak Dahhâk’i gönderdi. Yemen’de bir yıl kalan Dahhâk 8 Zilhicce 180’de (11 Şubat 797) Mekke’de vefat etti. Genç yaşta ölen oğlu Muhammed b. Dahhâk ve torunu Ahmed b. Muhammed de ilim ve edebiyatla meşgul olmuşlardı. Buhârî, Dahhâk’in oğlu Muhammed’in babasından hadis rivayet ettiğini zikreder. Vâkıdî (ö. 207/823), bu aileden beş kişi ile (Ahmed b. Muhammed, Muhammed b. Dahhâk, dedesi Dahhâk b. Osman, büyük dedeleri Osman b. Dahhâk ve Dahhâk b. Osman) ilim meclislerinde bulunduğunu ve karşılıklı olarak birbirlerinden faydalandıklarını söyler.
Dahhâk b. Osman dedesinden, Mâlik b. Enes’ten ve Mûsâ b. İbrâhim’den hadis rivayet etmiştir. Zübeyr b. Bekkâr, Dahhâk’in kendi hattıyla yazılmış bir kitabını gördüğünü söyler (Cemheretü Nesebi Ķureyş, I, 6). Dahhâk’in kaynaklarda adı zikredilmeyen bu eserinden başka kitaplar yazmış olması da muhtemeldir. Nitekim İbn Sa‘d’ın eŧ-Ŧabaķāt’ında ve Taberî’nin Târîħ’inde Vâkıdî’den yapılan bazı iktibaslarla bizzat Vâkıdî’nin Kitâbü’l-Meġāzî’sindeki Uhud, Bedrü’l-mev‘id, Zâtürrikā‘, Müreysî, Hendek, Kurayza gazveleriyle ilgili birçok haber onun eserinden alınmıştır. Dahhâk’in Hz. Osman’ın şehid edilmesine dair iki ayrı rivayeti de Taberî’nin Târîħ’inde bulunmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA:
Vâkıdî, el-Meġāzî, I, 244, 293, 384, 395, 413; II, 441, 468, 472, 491, 501, 503; İbn Sa‘d, eŧ-Ŧabaķāt, V, 422, 437; VII, 335; a.mlf., eŧ-Ŧabaķāt: el-mütemmim, s. 397-398; Zübeyrî, Nesebü Ķureyş, s. 234; Buhârî, et-Târîħu’l-kebîr, I, 119; Zübeyr b. Bekkâr, Cemheretü Nesebi Ķureyş ve aħbâruhâ (nşr. Mahmûd Muhammed Şâkir), Kahire 1381, I, 6, 401-405, 414-415; Taberî, Târîħ (Ebü’l-Fazl), IV, 413, 417; Hatîb, Târîħu Baġdâd, X, 175, 176; İbn Hacer, Tehźîbü’t-Tehźîb, IV, 446-447; Ziriklî, el-AǾlâm, III, 309; Sezgin, GAS (Ar.), I/2, s. 46.
Mustafa Fayda