DÂRÜLFÜNUN EDEBİYAT FAKÜLTESİ MECMUASI
İstanbul Dârülfünunu Edebiyat Fakültesi tarafından 1916-1933 yılları arasında çıkarılan ilmî mecmua.
Felsefe, içtimaiyat, tarih, coğrafya ve edebiyat konularında yapılmış araştırma ve incelemelerin yer aldığı derginin ilk sayısı Mart 1332’de (1916), son sayısı Kânunusâni (Ocak) 1933’te çıkmıştır.
Tamamı kırk dokuz sayı ve sekiz cilttir. III. cildin 2-3, 4-5. sayılarıyla V. cildin 1-2, 3-4 ve 4-5. sayıları bir arada yayımlanmıştır. V. ciltte 4. sayı mükerrer görünmekle beraber muhtevaları farklıdır. Başlangıçta düzenli olarak iki ayda bir neşredilen mecmuanın I. cildinin 6. ve son sayısı Kânunusâni 1332 (Ocak 1916) tarihlidir. Bu sayıdan iki ay sonra yayımlanan ve üzerinde “sene 2, Mart 1333/1917, sayı 7” ibaresi bulunan nüshadan sonra mecmuanın 1. serisinin yayımı Mart 1922 tarihine kadar durdurulmuştur. Bu tarihte çıkan 1. sayı ile II. cilde ve 2. seriye başlandığından Mart 1333/1917’de yayımlanan ve 1. serinin son sayısı olan nüsha herhangi bir cilde dahil edilememektedir.
1. sayıda kapağın iç yüzünde “Tahrir Hey’et-i İdâresi” başlığı altında Mehmet Ali Aynî, Leiman Haupt, Gize, Ziya Gökalp’in, kâtip olarak da Kâzım Şinâsi’nin adları zikredilmiştir. Mecmuanın yazı kadrosu, az sayıdaki yabancı ilim ve fikir adamı dışında hemen hemen İstanbul Dârülfünunu Edebiyat Fakültesi müderrislerinden meydana gelmektedir. İlk serisi büyük boy, daha sonra orta boy olarak neşredilen mecmuanın her sayısı 80-120 sayfa arasında değişmektedir. Az olmakla birlikte bilhassa ilk sayılarda resim, harita ve çeşitli şekillere de yer verilmiştir.
Dârülfünun Edebiyat Fakültesi Mecmuası, yayımlandığı ilk yıllarda üzerinde fazlaca durulan Türkçülük akımının ilmî doğrultudaki yayın organlarından biri durumundaydı. Bundan dolayı mecmuada Türk tarihiyle Türk edebiyatı ve inançlarına ait çoğu monografi mahiyetinde uzun incelemeler yer almaktadır. 1926 yılına kadar bu özelliğini koruyan mecmua, felsefe konularının ağırlık kazanmasıyla giderek bir felsefe mecmuası görünümüne bürünmüştür.
Mecmuanın belli başlı yazarları ve önemli yazıları şunlardır: M. Fuad Köprülü, “Türk Edebiyatının Ermeni Edebiyatı Üzerinde Tesirleri” (II, sy. 1 [Mart 1338], s. 1-30), “Gevherî” (VII, sy. 1 [Temmuz 1929], s. 84-126), “Habîbî” (VIII, sy. 5 [Eylül 1932], s. 86-133); Ziya Gökalp, “Türk İli-Eski Türklerde Din” (I, sy. 5 [Teşrînisâni 1332], s. 458-474); İzmirli İsmail Hakkı, “İslâm İçtimaiyyatı” (II, sy. 3 [Temmuz 1338/1922], s. 177-186), “Sanat ve Metafizik” (a.y., s. 223-259), “Türk Feylesofu Fârâbî” (V, sy. 3-4 [Kânunuevvel 1927], s. 235-277); Avram Galanti, “Türkiye ve Elsine-i Sâmiyye” (I, sy. 6 [Kânunusâni 1332], s. 567-580); Ahmed Refik, “Osmanlı Devrinde Râfizîlik ve Bektaşîlik (1558-1591)” (VIII, sy. 2 [Nisan 1932], s. 21-59), “Hicrî On Üçüncü Asırda İstanbul Hayatı” (VIII, sy. 4 [Temmuz 1932], s. 3-35), “Türk İdaresinde Bulgaristan” (VIII, sy. 6 [İkinciteşrin 1932], s. 62-96); Yusuf Şerif, “Fransız Natüralizmi, Natüralizmin Menşeleri, Nazariyesi” (VIII, sy. 5 [Eylül 1932], s. 54-85) ve bu makalenin devamı olan “Natüralist Hareket” (VIII, sy. 6 [İkinciteşrin 1932], s. 97-118); Ferid Bey, “Kınalızâde Ali Çelebi” (I, sy. 4 [Eylül 1332], s. 357-379); Ali Macit, “Beşerî Coğrafyada Yaşama Tarzları” (VII, sy. 1 [Mayıs 1929], s. 1-37); Halil Nimetullah, “İptidai Zihniyet” (V, sy. 3-4 [Kânunuevvel 1927], s. 151-208); Mustafa Şekip, “Froydizm” (IV, sy. 6 [1926], s. 365-415).
Mecmuanın bilhassa ilk sayılarının sonunda “Tercüme Kısmı” başlığı altında zaman zaman Batılı ilim ve fikir adamlarından tercüme edilen ilmî ve fikrî yazılara da yer verilmiştir. Bunlar arasında bilhassa Ahmed Naim’in Paul Janet’den çevirdiği “Felsefe Bir İlim midir?” (I, sy. 1 [Mart 1332], s. 71-97), “Felsefenin Birkaç Yeni Tarifi” (I, sy. 2 [Mayıs 1332], s. 198-221) ve George Simel’den tercüme ettiği “İçtimaiyyatın Ülkesi” (VIII, sy. 4 [Temmuz 1932], s. 54-73) adlı yazıları önemlidir. Mecmuada “Kitâbiyat Tahlilleri”, “Bibliyografya”, “Yeni Neşriyat”, “Tenkit”, “Yeni Neşrolunan Kitaplar” adı altında kitap tanıtma yazıları da bulunmaktadır.
Dârülfünun Edebiyat Fakültesi Mecmuası harf inkılâbı üzerine Mayıs 1929’dan itibaren (c. VII, sy. 1) yayımına Latin harfleriyle devam etmiştir.
BİBLİYOGRAFYA:
Dârülfünun Edebiyat Fakültesi Mecmuası [koleksiyonu], DİA Ktp., nr. 28; Hilmi Ziya Ülken, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi (İstanbul 1966), İstanbul 1979, s. 428; Agâh Sırrı Levend, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, Ankara 1972, s. 391; Hasan Duman, Katalog, s. 78-79; TDEA, II, 440.
Nurettin Albayrak