DÂVÛD el-FETÂNÎ
(داوود الفطاني)
Dâvûd b. Abdillâh b. İdrîs el-Fetânî (ö. 1259/1843’ten sonra)
Daha çok Malayca yazdığı İslâmî eserler ve tercümeleriyle tanınan Güneydoğu Asyalı müslüman âlim.
Malaka yarımadasının kuzeydoğu sahilindeki Patani şehrindendir. Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Mekke’ye gidip yerleştiği, Şüttâriyye tarikatına mensup olduğu ve halk arasında Şeyh Dâvûd Patani diye anıldığı bilinmektedir. Fetânî’nin telif çalışmaları yanında en büyük hizmeti, çok sayıda önemli İslâmî metni bir dizi halinde Malay diline tercüme edip Budistler’in hâkimiyetinde bulunan Patani müslümanlarının istifadesine sunmuş olmasıdır. Ölüm tarihi kesin olarak belli olmamakla birlikte 1259 (1843) yılından sonra vefat ettiği anlaşılmaktadır.
Eserleri. Arapça kaynaklardan derleme suretiyle çeşitli İslâmî konularda çok sayıda eser yazan ve büyük çoğunluğunu 1809-1843 yılları arasında yayımlayan Fetânî’nin çalışmalarından bir kısmı şunlardır: ed-Dürrü’s-semîn (İslâm akîdesiyle ilgili bir el kitabıdır); Keşfü’l-gumme (ölümden sonraki hayatı ele alan hacimli bir risâledir); İbrâhîm el-Lekānî’nin manzum bir akaid risâlesi olan Cevheretü’t-tevhîd üzerine Malayca yazdığı ve Mekke’de yayımladığı şerh; Kifâyetü’l-muhtâc (Hz. Peygamber’in mi‘racıyla ilgilidir); FürûǾu’l-mesâǿil ve usûlü’l-mesâǿil (1838 yılında Ahmed b. Ahmed er-Remlî’nin el-Fetâvâ’sından derlenen ve Hindistan müslümanları arasında meşhur olan bu hacimli eser Fetânî’nin fıkıh ve akaidle ilgili en büyük çalışmasıdır); namaz konusunda yazılan ve Bombay’da litografik baskısı yapılan bir dizi risâle (bu risâlelerin ve Kifâyetü’l-muhtâc’ın 1880 yılından itibaren Mekke’deki kitapçılarda satıldığı bilinmektedir [Hurgronje, s. 287]); nikâh konusuyla ilgili olup Nevevî’nin Minhâcü’t-tâlibîn’i, Zekeriyyâ el-Ensârî’nin Fethu’l-Vehhâb’ı, İbn Hacer el-Heytemî’nin Tuhfetü’l-muhtâc’ı ve Şemseddin er-Remlî’nin Nihâyetü’l-muhtâc’ından derlenen risâlesi (İstanbul 1809); CemǾu’l-fevâǿid (tasavvufî kıssa ve uyarıları ihtiva etmektedir); Kenzü’l-minen Ǿalâ hikemi Ebî Medyen (Endülüslü âlim ve mutasavvıf Ebû Medyen’in hikmet ve vecizeleri üzerine yazılan bir şerhin Malayca’ya yapılmış tercümesidir; eserde hikmetler Arapça orijinalleriyle birlikte neşredilmiştir [Mekke 1328]).
Fetânî bunlardan başka Gazzâlî’nin eserlerinden pek çoğunu Malayca’ya çevirmiştir. Eserlerinin basım yeri ve tarihleri hakkında kaynaklarda yeterli bilgi bulunmamaktadır. Halen Mekke’de yaşayan torunları 1910 yılından bu yana eserlerinin baskısını sürdürmekte, bir kısmının da ilk neşrini yapmaktadırlar. Fetânî’nin Malay dilinde telif ettiği basılmamış eserlerinin yazma nüshaları Cambridge (Scot koleksiyonu), Cakarta, Leiden ve Londra’da (Royal Asiatique Society) bulunmaktadır (bk. EI² [İng.], II, 183).
BİBLİYOGRAFYA:
C. S. Hurgronje, Mekka (trc. J. M. Monahan), Leiden 1931, s. 287; M. B. Hooker, Islamic Law in South - East Asia, Singapur 1984, s. 32; C. O. Blagden, “List of Malay Books”, JRAS (1899), s. 125, nr. 50; Werner Kraus, “Islam in Thailand: Notes on the History of Muslim Provinces, Thai Islamic Modernism and the Separatist Movement in the South”, JIMMA, V/2 (1984), s. 415-416; P. Voorhoeve, “Dawud al-Fatanı”, EI² (İng.), II, 183.
Mustafa Öz