DESTGİRDÎ, Vahîd
(وحيد دستگردى)
(ö. 1880-1942)
İranlı şair, gazeteci ve ilim adamı.
İsfahan’ın güneyindeki Destgird köyünde doğdu. Asıl adı Hasan, babasının adı Muhammed Kāsım’dır. İlk öğrenimine Destgird’de başladı. On dört yaşında İsfahan’a giderek devrinin tanınmış bilginlerinden dinî ilimleri, Arap-Fars dil ve edebiyatlarını öğrendi. Gençlik yıllarında yazdığı şiirlerinde Lem‘a mahlasını kullandı. Daha sonraki yıllarda ise Vahîd mahlasını seçti. 1906 yılında meşrutiyet hareketlerine katılarak hürriyetçilerin saflarında yer aldı. İsfahan’da çıkan Pervâne, Zâyenderûd, Derefş-i Kâviyân ve Müfettiş-i Îrân gazetelerinde yayımladığı Almanlar’ı öven şiir ve makaleleriyle tanındı. İngilizler’i yerip Almanlar’ı övdüğü musammatının yayımlanması ve geniş yankı uyandırması üzerine İngiliz hükümetinin İsfahan’daki temsilcisi tarafından takibe uğrayınca Türk asıllı Bahtiyârî aşiretine sığındı. Burada yaşadığı iki yıl içinde Manžûme-i Sergüzeşt-i Erdeşîr-i Pâbekân adlı uzun mesnevisini kaleme aldı. 1919 yılında Tahran’a geldi. Ertesi yıl Encümen-i Edebî-yi Îrân’ı kurdu ve birçok ünlü araştırmacının derneğe üye olmasını sağladı. Bu dernek zamanla amacından uzaklaşmaya başlayınca buradan ayrılarak bir süre sonra Encümen-i Edebî-yi Hakîm Nizâmî’yi kurdu (1932). Bu arada 1919’da yayımlamaya başladığı ve ölümüne kadar yirmi iki yıl süreyle sorumlu müdürlüğünü yaptığı aylık Armaġān dergisinde edebî ve tarihî makaleler yazdı, eski şairlerin hal tercümelerine geniş yer verdi. Armaġān’ın yayımı onun ölümünden sonra oğlu Mahmûd-ı Vahîdzâde tarafından sürdürüldü. Eğitim ve Kültür Bakanlığı’na bağlı basın, telif ve tercüme bürolarında da çalışan Vahîd bir süre Tahran Edebiyat Fakültesi’nde öğretim üyeliği yaptı. 19 Aralık 1942 tarihinde Tahran’da vefat etti.
Eski İran edebiyatını iyi bilen Vahîd eski şairlere ve şiir kurallarına bağlı kalmış, Nizâmî-i Gencevî’nin izinden giderek özellikle mesnevi tarzında daha başarılı olmuştur. XX. yüzyılın ikinci çeyreğinde İran edebiyatında ortaya çıkan yenilik akımına şiddetle karşı çıkarak yenilik taraftarlarını zevksizlik, cahillik ve saygısızlıkla suçlamıştır.
Eserleri. 1. Rehâver-i Ferîd. I. Dünya Savaşı yıllarında İsfahan ve Güney İran’da meydana gelen olayları anlatan bir eserdir, iki cilt halinde yayımlanmıştır (Tahran 1308-1311 hş.). 2. Manžûme-i Sergüzeşt-i Erdeşîr-i Pâbekân (Tahran 1341 hş.). Yer yer Almanlar’ı öven ve İsfahan’da yaşanan olayları anlatan bir mesnevidir. 3. İnķılâb-ı Edebî (Tahran 1334 hş). Destgirdî’nin çeşitli dergi ve gazetelerde çıkan şiirleri bugüne kadar toplu halde basılmamıştır.
İlmî Neşirleri. Dîvân-ı Kâmil-i Baba Ŧâhir-i ǾUryân (Tahran 1306 hş.); Câm-ı Cem yâ Câm-ı Cihânnümâ (Rükneddin Evhadî-i Merâgī’nin, Tahran 1307 hş.); Dîvân-ı Ķāǿimmaķām-ı Ferâħânî (Tahran 1308-1309 hş.); Dîvân-ı Edîbü’l-memâlik-i Ferâħânî (Tahran 1312 hş.); Leylî vü Mecnûn (Nizâmî-i Gencevî’nin, Tahran 1313 hş.); Maħzenü’l-esrâr (Tahran 1313 hş.); Ħüsrev ü Şîrîn (Tahran 1313 hş.); Heftpeyker (Tahran 1316 hş.); İskendernâme (Tahran 1316 hş.); İķbâlnâme (Tahran, ts.); Şerefnâme (Tahran, ts.); Teźkire-i Naśrâbâdî (Tahran 1317 hş.); Dîvân-ı Nižâmî-i Gencevî (Tahran 1318 hş.); Hezâr Enderz-i Ĥakîm Nižâmî (Tahran 1319 hş.); Dîvân-ı Cemâleddîn İśfahânî (Tahran 1320 hş.); Dîvân-ı Hâtif (1312 hş.).
BİBLİYOGRAFYA:
Muhammed Bâkır-ı Burkaî, Süħanverân-ı Nâmî-yi MuǾâśır, Tahran 1329, s. 237; Abdülhamîd-i Halhâlî, Teźkire-i ŞuǾarâ-yi MuǾâśır-ı Îrân, Tahran 1333, s. 422-423; Muslihuddin Mehdevî, Teźkire-i ŞuǾarâ-yi MuǾâśır-ı İśfahân, İsfahan 1334, s. 526-529; Rypka, ILG, s. 367; Bânû Nusret Tecrübekâr, Sebk-i ŞiǾr der ǾAśr-ı Ķācâriyye, Tahran 1350, s. 159-166; Yahyâ Âryanpûr, Ez Śabâ tâ Nîmâ, Tahran 1350, II, 227-228, 324, 425, 427-428; Ya‘kūb Âjend, Edebiyyât-ı Nevîn-i Îrân, Tahran 1363, s. 51-52; Vahîdzâde Nesîm, “Nuħustîn Müessis ve Bünyângüzâr-i Encümen-i Edebî”, Armaġān, sy. 9, Tahran 2535 şş., s. 449-453.
Mehmet Kanar