EBÛ ARÛBE

أبو عروبة

Ebû Arûbe Hüseyn b. Muhammed b. Mevdûd el-Harrânî (ö. 318/931)

Muhaddis.

222 (837) yılı civarında Harran’da doğdu. Sülemî ve Cezerî nisbeleriyle de anılır. 236’da (850-51) hadis tahsiline başladı. Cezîre, Dımaşk ve Irak gibi yerleri dolaşarak devrinin muhaddislerinden faydalandı. Kendisinden İbn Hibbân, İbn Adî, İbnü’s-Sünnî, Ebü’ş-Şeyh, Hâkim el-Kebîr vb. tanınmış muhaddisler rivayette bulundular.

İbn Adî, Ebû Arûbe’nin hadisleri ve muhaddisleri iyi bildiğini, Harranlılar’ın müftüsü olduğunu söylemekte, Hâkim el-Kebîr de onu gördüğü muhaddislerin en güveniliri, hâfızası en iyi olanlarından biri, hadisten başka fıkıh ve kelâmı da iyi bilen bir âlim olarak tanıtmaktadır. İbn Asâkir onun ileri derecede bir Şiî olduğunu ve Emevîler’in aleyhinde bulunduğunu söylüyorsa da Zehebî bu iddianın haksız ve isabetsiz olduğunu belirtmektedir. Ancak Zehebî’ye dayanarak Ebû Arûbe’yi Emevî taraftarı olarak gösteren F. Rosenthal’in de Zehebî’ye ait metni yanlış anladığı görülmektedir.

Ebû Arûbe el-Harrânî Zilhicce 318 (Ocak 931) tarihinde doksan altı yaşında vefat etti.

Eserleri. 1. et-Tabakāt. Ashâb-ı kirâma dair olan bu eserden Müntekā Tabakāti Ebî ǾArûbe adıyla yapılan muhtasarın ikinci cüzünden on iki varaklık bir kısım Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de bulunmaktadır (Umumi, nr. 4553). Bazı kaynaklarda et-Târîħ adıyla geçen kitabının bu eser olduğu sanılmaktadır. 2. el-Emsâlü’s-sâǿire Ǿan Resûlillâh. Yazma bir nüshası Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde mevcuttur (Koğuşlar, nr. 1096/21, vr. 212b-214ª). 3. Hadîsü’l-Cezeriyyîn. Baş tarafından iki varağı eksik olan bir nüshası Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de kayıtlıdır (Mecmua, nr. 110, vr. 35ª-52b). 4. Hadîs. Bir nüshası Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de bulunmaktadır (Mecmûa, nr. 94, vr. 96ª-105ª).

Ebû Arûbe’nin el-Evâǿil, el-Emâlî ve Cezîreli âlimlerin biyografilerine dair Târîhu’l-Cezîre (Târîhu’l-Cezîreteyn) adlı eserleri de kaynaklarda zikredilmektedir.

BİBLİYOGRAFYA:

İbn Adî, el-Kâmil, I, 147; İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist, s. 286; Yâkūt, MuǾcemü’l-büldân, II, 236; İbn Kudâme el-Makdisî, ǾUlemâǿü’l-hadîs, II, 482-483; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, XIV, 510-512; a.mlf., Tezkiretü’l-huffâz, II, 774-775; Yâfiî, Mirǿâtü’l-cenân, II, 277; Keşfü’z-zunûn, I, 163, 280; İbnü’l-İmâd, Şezerât, II, 279; Îzâhu’l-meknûn, I, 124, 214; Ziriklî, el-AǾlâm (Fethullah), II, 253; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, IV, 60; Kettânî, er-Risâletü’l-müstetrafe, s. 55; Sezgin, GAS, I, 176; F. Rosenthal, “Abū ǾArūba”, EI² (Fr.), I, 109.

M. Yaşar Kandemir