EBÜ’n-NADR et-TÛSÎ
أبو النضر الطوسي
Ebü’n-Nadr Muhammed b. Muhammed b. Yûsuf et-Tûsî (ö. 344/955)
Hadis hâfızı, fakih.
250 (864) yılı civarında doğdu. Aslen Taberânlıdır; Tûs’ta yaşayıp orada öldüğü için Tûsî nisbesiyle anılmıştır. Irak, Suriye, Mısır ve Hicaz gibi pek çok ilim ve kültür beldesini dolaşarak devrin tanınmış muhaddislerinden Osman b. Saîd ed-Dârimî, Hâris b. Ebû Üsâme el-Bağdâdî, Cehdamî, Ahmed b. Seleme en-Nîsâbûrî, Ebû Ali el-Kabbânî ve bilhassa Muhammed b. Nasr el-Mervezî’den faydalandı.
Güvenilir bir muhaddis olarak kabul edilen Ebü’n-Nadr, sahip olduğu geniş hadis kültürüyle çalışmalarını Sahîh-i Müslim üzerinde yoğunlaştırmıştır. Müstahrec* türünden olan ve günümüze ulaşıp ulaşmadığı bilinmeyen kitabını talebelerinden Hâkim en-Nîsâbûrî rivayet etmiştir. Hadis alanındaki hizmetlerinin ve Tûs kadılığının yanı sıra öncelikle Şâfiî mezhebini Horasan bölgesinde canlı tutmaya çalışmış ve orada ilmine başvurulan bir kişi olmuştur. Doksan yılı aşan ömrünün yaklaşık üçte ikisini fetva vererek ve hadis çalışmaları ile değerlendirdiği anlaşılmaktadır. Fetvalarından hiçbirinin tenkit edilmemiş olması, geniş ve sağlam bir fıkıh kültürüne sahip olduğunu göstermektedir. Bu kadar fetvanın yanı sıra hadis ilmine dair eserlerini kaleme almak için yeterli zamanı nasıl bulduğu sorulduğunda gecenin üçte birini kitap yazmakla, üçte birini Kur’an okumakla, üçte birini de uyumakla geçirdiğini söylemiştir. Onun en belirgin özelliği zühd ve takvâ sahibi olmasıdır. Yıllarca nâfile oruç tutmuş, kendi yiyeceğinden fazlasını yoksullara dağıtmış ve insanları iyiliğe yöneltip kötülüklerden sakındırmaya gayret etmiştir.
Ebü’n-Nadr et-Tûsî 13 Şâban 344 (2 Aralık 955) tarihinde Tûs’ta vefat etti.
BİBLİYOGRAFYA:
İbnü’l-Cevzî, el-Muntazam, VI, 379; İbnü’l-Esîr, el-Lübâb, II, 288-289; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, XV, 490-492; a.mlf., Tezkiretü’l-huffâz, III, 893-894; Safedî, el-Vâfî, I, 210; İbn Kesîr, el-Bidâye, XI, 229; Süyûtî, Tabakatü’l-huffâz, (Lecne), s. 366; İbnü’l-İmâd, Şezerât, II, 368.
M. Ali Sönmez