el-BEYKŪNİYYE
البيقونيّة
Beykuūnî (ö. 1080/1669 [?]) tarafından kaleme alınan hadis usulüne dair manzum risâle.
el-Beykūniyye veya el-Manzûmetü’l-Beykūniyye adıyla bilinen risâlenin müellifi olan Ömer (Tâhâ) b. Muhammed b. Fettûh el-Beykunî ed-Dımaşkı hakkında fazla bilgi yoktur.
Hadis usulüne dair otuz dört beyitten ibaret küçük bir risâle olan el-Beykuniyye kolay ve akıcı bir üslûba sahiptir. Hadis usulü kitapları arasında orijinal bir mahiyeti olmamakla birlikte hadis türlerini kısa ve özlü bir şekilde tarif etmesiyle dikkati çeker. Kolay ezberlenebilmesi sebebiyle de sahasında şöhret bulmuştur.
el-Beykūniyye’nin belli başlı şerh ve hâşiyeleri şunlardır. 1. Abdülkādir b. Celâleddin el-Mahallî, Fethu’l-kādiri’l-mugīs (TSMK, III. Ahmed, nr. 553, 339 varak). 2. Muhammed b. Abdülbâkī b. Yûsuf ez-Zürkānî, Şerh ‘ale’l-Manzûmeti’l-Beykūniyye (Kahire 1305, 1310); bu şerhle birlikte basılan Atıyyetullah b. Atıyye el-Uchûrî’nin hâşiyesi. 3. Câdülmevlâ diye tanınan Muhammed b. Ma‘dân, Hâşiye ‘ale’l-Manzûmeti’l-Beykūniyye. 4. Mahmud Neşşâbe, el-Behcetü’l-vazégiyye şerhu metni’l-Beykūniyye (Trablusşam 1328). Ayrıca esere Sıddîk Hasan Han’ın el-Urcûn fî şerhi’l-Beykūn, Bedreddin el-Hasenî’nin de ed-Dürerü’l-behiyye fî şerhi’l-Manzûmeti’l-Beykūniyye adlarıyla birer şerh yazdıkları ve Hasan Muhammed Meşşât’ın Beykūniyye şerhinin Cidde’de yayımlandığı (1392/1972) kaydedilmektedir.
Risâle bazan 2-3 sayfa halinde müstakil olarak, fakat daha çok şerhleriyle birlikte defalarca basılmıştır. Özellikle Mısır’da (1273, 1276, 1297, 1302, 1306, 1322) ve Bombay’da (1274) yapılan baskıları bilinmektedir.
BİBLİYOGRAFYA:
Hâkim en-Nîsâbûrî, Ma‘rifetü ‘ulûmi’l-hadîs (nşr. Seyyid Muazzam Hüseyin), Haydarâbâd 1935 → Medine 1397 / 1977, nâşirin girişi; Abdülhak ed-Dihlevî, Mukaddime fî usûli’l-hadîs (nşr. Selmân Hüseynî en-Nedvî), Leknev 1406/ 1986, nâşirin girişi, s. 21; Serkîs, MuǾcem, I, 366, 619; Brockelmann, GAL, II, 396; Suppl., II, 419; Abdullah Sirâceddin, Şerhu Manzûmeti’l-Beykūniyye, Haleb 1372, s. 156; Kehhâle, MuǾcemü’l-mü’ellifîn, XII, 40; Karatay, Arapça Yazmalar, II, 283; Kettânî, er-Risâletü’l-müstetrafe, s. 218.
Ali Osman Koçkuzu