el-FEVÂİDÜ’l-BEHİYYE

الفوائد البهيّة

Abdülhay el-Leknevî’nin (ö. 1304/1886) Hanefî fakihlerine dair biyografik eseri.

Tam adı el-Fevâǿidü’l-behiyye fî terâcimi’1-Ĥanefiyye olup Mahmûd b. Süleyman el-Kefevî’nin (ö. 997/1589) Ketâǿibü aǾlâmi’l-aħyâr isimli tabakat kitabı özetlenerek bazı ilâvelerle birlikte hazırlanmış tek ciltlik bir eserdir. Bir mukaddime, biyografileri ihtiva eden bir ana bölüm ve bir sonuç kısmından oluşmaktadır. Eserin telif sebebini, takip edilen metoda dair açıklamaları ve daha önce bu konuda yazılmış eserler hakkında bazı bilgileri ihtiva eden mukaddime, Hanefî fakihlerinin bilinen altı tabakasına dair malumatla sona ermektedir. Asıl bölüm alfabetik sıraya göre hazırlanmış olup Ebû Hanîfe’den Kefevî’ye kadar 524 fakihin biyografisini ele almaktadır. Bu kısımda bazan Kefevî’den nakledilen bilgiyle yetinilmekte, bazan da bu bilgilerden sonra “kāle’l-câmi‘” kaydıyla ilâvelerde bulunulmaktadır. Bilhassa yer isimleri ve nisbelerin doğru olarak belirlenmesi için büyük bir titizlik gösterilmekte, aralarında isim benzerliği bulunan âlimler diğer bazı özellikleriyle birbirinden ayırt edilmeye çalışılmaktadır. Ayrıca eserlerin gerçek müelliflerinin tesbitinde Kefevî’nin ve diğer âlimlerin düştüğü hatalara dikkat çekilmektedir. Sonuç bölümünde, kaynaklarda kısaca adı, lakabı veya künyesiyle anılan yahut aynı ad, lakap veya künyeyi taşıyan âlimlerin kimliği konusuna açıklık getirilmekte, fukaha arasında kullanılagelen bazı terim ve tabirlerin izahı yapılmaktadır. Bunların dışında “et-Ta‘lîkātiü’s-seniyye ale’l-Fevâidi’l-behiyye” adıyla düşülen notlarda, metinde adları geçen ve çoğu diğer mezheplerden olan 125 kadar âlim hakkında kısa bilgiler verilmekte ve en sonda da müellifin kendi biyografisi yer almaktadır.

Kendi sahasında ilk başvurulacak kaynaklardan olan el-Fevâǿidü’l-behiyye, daha önce kaleme alınmış eserlerden âzami derecede faydalanılarak hazırlanması yanında sahasındaki en son eser olması bakımından da önem taşımaktadır.

Metni 11 Safer 1292’de (19 Mart 1875), ta’likatı 2 Cemâziyelâhir 1293 (25 Haziran 1876) tarihinde tamamlanmış olan el-Fevâǿidü’l-behiyye birkaç defa basılmıştır (Leknahor 1293, 1304; Kahire 1304, 1324, 1918, 1924; Kazan 1903).

BİBLİYOGRAFYA:

Leknevî, el-Fevâǿidü’l- behiyye (nşr. M. Bedreddin Ebû Firâs), Kahire 1324; Serkîs, MuǾcem, II, 1596-1597; Brockelmann, GAL Suppl., II, 645, 857; et-Târîħu’l-ǾArabî: ķāǿime bibliyoġrâfiyye, Kahire 1968, s. 208.

Halit Ünal