EŞ‘ARÎ, Ahmed b. Muhammed

أحمد بن محمّد الأشعري

Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Meymûn el-Mâlikî el-Eş‘arî (ö. 690/1291’den sonra)

Endülüslü fakih, muhaddis ve edip.

İbnü’s-Sükkân diye de bilinir. Doğum yeri olan Endülüs’teki Mâlik şehrinden on iki yaşında iken ayrılıp babası ile birlikte Tunus’a göç etti. Burada devrin tanınmış âlimlerinden fıkıh, hadis ve Arap edebiyatı dersleri aldı. Tahsilini tamamladıktan sonra daha çok hadis rivayetiyle ve eser telifiyle meşgul oldu, birçok talebe yetiştirdi. Rivayet ettiği hadislerden hükümler çıkarır ve bunları bizzat yaşamaya çalışırdı. Geniş kitap bilgisi yanında âlimleri el yazılarından tanıma kabiliyetine de sahipti. er-Risâletü’l-Maġribiyye adlı seyahatnâmesiyle meşhur olan Ebû Muhammed el-Abderî onunla 689 (1290) yılında hac dönüşü görüştüğünü söylemekte. Eş‘arî’nin sade yaşayışı, güzel ahlâkı ve ibadete düşkünlüğünden söz etmektedir. Seyyah İbn Rüşeyd’in de görüştüğü Eş‘arî’nin 690 (1291) yılından sonraki hayatı hakkında bilgi bulunmadığı gibi hangi tarihte vefat ettiği de bilinmemektedir.

Eserleri. Eş‘arî’nin kaynaklarda zikredilen eserleri şunlardır: 1. Ħulâśatü’ś-śafâ min ħâśâǿiśi’l-Muśŧafâ. 320 küsur beyitten meydana gelen eserde Hz. Peygamber’in bütün mûcizelerinin bir araya getirilmesi amaçlanmıştır. 2. İkmâlü Meydâni’s-sâbıķīn ve ĥilyetü’ś-śâdıķīne’l-muśaddıķīn fî źikri’ś-śaĥâbeti’l-ekremîn. Ebü’r-Rebî‘ el-Kelâî’nin, sahâbîlerin ve Asr-ı saâdette yaşayan büyük tabiîlerin hal tercümelerini konu alan yarım kalmış eserini tamamlayan bir çalışmadır. 3. İkmâîü Teźyîli (Źeyli) Ebî Bekir b. Fetĥûn Ǿale’l-İstîǾâb. İbn Abdülber en-Nemerî’nin el-İstîǾâb’ına Ebû Bekir b. Fethûn tarafından yapılan zeyli ikmal etmek üzere yazdığı bu eserin Abderî ile görüştüğü 689 (1290) yılında henüz tamamlanmadığı bilinmektedir.

Şiirleriyle de tanınan Eş‘arî’nin kaynaklarda bunlardan başka, hocası fakih Muhammed b. Hasan b. Hubeyş’in hocalarını anlattığı ve kitaplarını bir araya getirdiği Bernâmec adlı eseriyle el-IŧŧılâǾ Ǿalâ mâ yelzemü fî refǾi’l-eydî fi’ś-śalâti minel-ittibâǾ adlı kitabı zikredilmektedir.

BİBLİYOGRAFYA:

Sem‘ânî, el-Ensâb (Bârûdî), V, 176; İbn Rüşeyd, Milǿü’l-Ǿaybe bimâ cumiǾa bi-tûli’l-ğaybe fi’l-vicheti’l-veche (nşr. Muhammed el-Habîb), Tunus 1402/1982, II, 409-413; Makkarî, Nefhu’t-tîb, IV, 312-313; Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî, Neylü’l-ibtihâc, Trablus 1989, I, 90-91; Abdülvehhâb b. Mansûr, AǾlâmü’l-Magribi’l-ǾArabî, Rabat 1406/1986, IV, 217-219; Mahfûz, Terâcimü’l-müǿellifîn, III, 45-46.

Mehmet Ali Sönmez