EVİÇ
أوج
Türk mûsikisinde bir perde ve birleşik makam.
Eviç (eve) Perdesi. Türk mûsikisinde portenin, sol anahtarına göre üstten birinci çizgisi üzerine yazılan bakiye diyezli fa notasının adıdır.
Eviç Makamı. Türk mûsikisinin en eski makamlarındandır. Dizisi, eviç perdesindeki eksik segâh beşlisine nevâda rast beşlisinin, yerinde uşşak makamı dizisinin ve ırak perdesindeki eksik segâh beşlisinin eklenmesinden meydana gelmiştir. Bu da ırak makamı dizisinin inici şeklidir. Makam inici olduğu için ırak perdesindeki segâh beşlisinin üst simetriği durumunda olan eviç perdesindeki segâh beşlisi ile seyre başlanır. Bu beşli özellikle çıkıcı nağmelerde bazan eksik ferahnâk beşlisine de dönüşür. Nota yazımında donanımına si koma bemolü ve fa bakiye diyezi konur, gerekli değişiklikler ise eser içerisinde gösterilir. Makamın birinci derecede güçlüsü eviç perdesidir ve bu perdede segâh çeşnisiyle yarım karar yapılır. Uşşak dizisinin karar perdesi olan dügâh ise makamın ikinci derecede güçlüsüdür. Eviç makamının durağı ırak perdesi olup dizilerinin şematik gösterilişi şöyledir:
Eviç makamı seyrinde, fazla ısrar edilmeksizin nevâda rastlı ve bûselikli, nîm hicazda hicazlı kalışlar yapılabilir. Ancak orta seyir alanındaki uşşak dizisinin karar perdesi ve ikinci derecede güçlü olan dügâhtaki uşşaklı kalış, bu makamın karakteristik nağmelerini teşkil etmesi bakımından önemlidir.
Eviç makamı ile bestelenmiş birçok eser arasında Tanbûrî Ali Efendi’nin devr-i kebîr usulünde peşrevi, Ebûbekir Ağa’nın zencir usulünde, “Ziyâ-yı mihr edip neşve-i hicâb sana” mısraı ile başlayan bestesi, Hammâmîzâde İsmâil Dede Efendi’nin ağır aksak usulünde, “Bülbül - âsâ rûz u şeb kârım nevâ” mısraı ile başlayan şarkısı ve Muallim İsmâil Hakkı Bey’in devr-i hindî usulünde, “Kullarında yok sana lâyık metâ‘” mısraı ile başlayan ramazan ilâhisi örnek olarak verilebilir.
BİBLİYOGRAFYA:
Ezgi, Türk Musikisi, I, 256-260; IV, 268; Özkan, TMNU, s. 449-452; Rauf Yekta, Türk Musikisi, s. 70; Arel, Türk Mûsikîsi, s. 182-184.
İsmail Hakkı Özkan