EVRÂDÜ’l-AHBÂB
أوراد الأحباب
Ebü’l-Mefâhir Yahyâ b. Ahmed el-Bâharzî’nin (ö. 736/1335) tasavvuf âdâbına dair Arapça eseri.
Müellif ünlü sûfî Seyfeddin el-Bâharzî’nin torunlarındandır. İyi bir öğrenim gören ve ailesi aracılığıyla tasavvufa intisap eden Ebü’l-Mefâhir Yahyâ Horasan’dan yola çıkıp Azerbaycan, Irak, Suriye ve Mısır’a gitti. Bu bölgelerdeki tanınmış âlim ve sûfîlerle görüştü. 712’de (1312 - 13) dedelerinin tasavvufî faaliyetlerde bulunduğu Buhara yakınlarındaki Fethâbâd’a döndü ve burada vefat etti.
Bâharzî, Zilhicce 724’te (Aralık 1324) tamamladığı, tam adı Evrâdü’l-aĥbâb ve fuśûśü’l-âdâb olan eserini kaleme alırken Ebû Tâlib el-Mekkî’nin Ķūtü’l-ķulûb, Ziyâeddin Ebü’n-Necîb es-Sühreverdî’nin Âdâbü’l-mürîdîn, Şehâbeddin es-Sühreverdî’nin ǾAvârîfü’l-maǾârif, Necmeddîn-i Kübrâ’nın Risâletü’l-ħalvet ve Risâleteyn fî âdâbi’ś-śûfiyye, Seyfeddin el-Bâharzî’nin Risâletü vaśiyyeti’ś-śafer, Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin Ĥilyetü’l-abdâl, Künhü mâ lâ büdde li’l-mürîd adlı eserleriyle el-Emrü’l-merbûŧ adlı risâlesi ve Ebû Abdullah el-Mercânî’nin Menâzilü’l-mürîdîn’inden faydalandığını söyler. Müellif eserini Evrâdü’l-aĥbâb ve Fuśûśü’l-âdâb adlarıyla iki ayrı kitap olarak tasarlamıştır. Mukaddimede kitabın iki bölümden ibaret olduğunu belirttikten sonra birinci bölümde (evrâdü’l-aĥbâb) virdler ve vakitleri, ibadetler, müridin görevleri, şeyhlerin şecereleri, tasavvufî makamlar, aklın yetersizliği gibi konular; ikinci bölümde (fuśûśü’l-âdâb) sûfîlerin inanç ve ahlâkları, geçim yolları, giyecekleri, semâları, müridlik ve müridlerin davranışı, hizmet şekilleri, hamam âdâbı, seyahat ve dönüş vakitleri, halvet âdabı, çile, riyâzet ve mücâhede şekilleri hakkında bilgi vermiştir.
Ele aldığı konuları sade bir üslûpla anlatan müellif vakfiyesinde eseri istinsah edecek olanlara kâğıt kalem ve mürekkep sağlanmasını şart koşmasına rağmen kitabın sadece iki yazma nüshasının bulunmasının sebebini anlamak güçtür. Bu tür tasavvufî eserlerin başında yer alması gereken Evrâdü’l-aĥbâb’ın en eski nüshası (istinsah tarihi 797 [1395]) Süleymaniye Kütüphanesi’nde (Nâfiz Paşa, nr. 355), diğer bir nüshası da Taşkent Orta Asya Devlet Üniversitesi Kütüphanesi’nde (nr. 175021) bulunmaktadır. Eserin sadece ikinci bölümü Îrec Efşâr tarafından geniş bir önsözle birlikte Tahran’da iki defa yayımlanmıştır (1345 hş., 1358 hş.).
BİBLİYOGRAFYA:
Ebü’l-Mefâhir Yahyâ el-Bâharzî, Evrâdü’l-ahbâb ve fusûsü’l-âdâb (nşr. Îrec Efşâr), Tahran 1358 hş.; a.e., nâşirin önsözü, s. 1-44; İbn Battûta, Seyahatnâme, I, 416; Safâ, Edebiyyât, III, 1262-1263; a.mlf., Gencîne-i Sühan, IV, 175-184; Muhammad Isa Waley, “A Kubrawi Manual of Sufism: The Fusus al-adab of Yahya Bakharzi”, The Lagecy of Mediaeval Persian Sufism (ed. L. Lewisohn), London 1992, s. 289-310; Îrec Efşâr, “Seyfeddîn-i Bâharzî”, Mecelle-i Dânişkede-i Edebiyyât, IV, Tahran 1341 hş., s. 48-53.
Rıza Kurtuluş