FETÂVÂ-yı ANKARAVÎ
فتاواى انقروي
Şeyhülislâm Ankaravî Mehmed Emin Efendi’nin (ö. 1098/1687) fetvalarını bir araya getiren eser.
Mehmed Emin Efendi, özellikle şeyhülislâmlık döneminde vermiş olduğu fetvaları Fetâvâ-yı Anķaravî (el-Fetâva’l-Anķaraviyye, MecmûǾa-i Fetâvâ) adı altında bir araya getirmiştir. “Kitâbü’t-Tahâre” ile başlayıp “Kitâbü’l-Ferâiz”le son bulan eser klasik fıkıh kitaplarının sistematiğine göre elli “kitab”a, bunlar da fasıllar halinde alt bölümlere ayrılmıştır.
Eserdeki fetvalar, alışılagelen fetva mecmualarından farklı olarak soru-cevap şeklinde kaleme alınmamış, soru zikredilmeden çok sık karşılaşılan fıkhî meselelerin cevapları kısaca yazılmıştır. Arapça fetvalardan oluşan eserde her meselenin hükmü BedâǿiǾu’ś-śanâǿiǾ, Feĥu’l-ķadîr, el-Baĥrü’r-râǿiķ, Ķunyetü’l-münye, el-Muĥîtü’l-burhânî, Fetâvâ Ķâāđîħân, el-Fetâva’t-Tatarħâniyye, el-Eşbâh ve’n-nežâǿir, Ħulâśatü’l-fetâvâ, Ĥizânetü’l-fetâvâ, CâmiǾu’l-fuśûleyn ve el-Fetâva’l-Bezzâziyye başta olmak üzere Hanefî mezhebinin muteber fıkıh ve fetva kitaplarından aynen veya özetlenerek derlenmiş, sonunda da alınan kaynak belirtilmiştir.
Eserde özellikle evlenme, boşanma, vakıf, satım, yargılama, şahitlik, vekâlet, dava, kiralama ile ilgili bölümlerin geniş tutulduğu görülmektedir. Ancak bölümlerin her zaman isabetli şekilde tesbit edildiğini ve fetvaların bu bölümlere uygun biçimde yerleştirildiğini söylemek güçtür. Meselâ had suçlarına müstakil bir bölüm ayrılmışken ayrı bölüm halinde ele alınması gereken ta’zîr suçları bu bölüme dahil edilmiş, burada incelenmesi gereken hırsızlık suçu ayrı bir kitap halinde ele alınmış ve bazı had suçları da
(meselâ yol kesme) bu bölüme yerleştirilmiştir.
Osmanlı döneminde kadı ve müftüler tarafından yaygın biçimde kullanılan ve başta Süleymaniye olmak üzere çeşitli kütüphanelerde çok sayıda yazma nüshası bulunan eser (Yakıt, s. 31) Bulak’ta ve İstanbul’da aynı tarihte (1281) iki cilt halinde yayımlanmıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Mehmed Emin Efendi, Fetâvâ-yı Anķaravî, İstanbul 1281, I-II; Şeyhî, Vekāyiu’l-fuzalâ, s. 545; Sicill-i Osmânî, IV, 188; Serkîs, MuǾcem, I, 494-495; Abdülkadir Altunsu, Osmanlı Şeyhülislâmları, Ankara 1972, s. 96; Brockelmann, GAL, II, 576; Suppl., II, 647; Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Alimleri, Ankara 1990, s. 136; İsmail Yakıt, “Şeyhülislâm Ankaravî Mehmed Efendi”, TDA, sy. 51 (1987), s. 31.
Ahmet Akgündüz