HACCÂC b. YÛSUF b. MATAR

(حجّاج بن يوسف بن مطر)

Me’mûn döneminin önde gelen Süryânî mütercimlerinden.

Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. Kûfeli olduğu (İbnü’l-Kıftî, s. 46) Hârûnürreşîd, Emîn, Me’mûn ve Mu‘tasım’ın halifelik yıllarında (786-833) Bağdat’ta yaşadığı bilinmektedir. Me’mûn’un ilmî ve felsefî kitaplar temin etmek üzere Bizans imparatoruna gönderdiği beş kişilik heyette Haccâc da bulunuyordu (İbnü’n-Nedîm, s. 243). Öklid’in Elements adlı ünlü kitabını Uśûlü’l-Hendese adıyla ilk defa Arapça’ya çeviren kişidir. Bu eseri önce Hârûnürreşîd, daha sonra Me’mûn için iki defa tercüme etmiş, bunlardan birincisine “el-Hârûnî”, ikincisine “el-Me’mûnî” denilmiştir; kaynaklar “el-Me’mûnî’nin daha başarılı ve kullanışlı olduğunu bildirmektedir (a.g.e., s. 265). Haccâc, Batlamyus’un el-Mecisŧî’sini de ilk çevirenler arasında yer almıştır ve Süryânîce’den yaptığı çalışmasını 829-830 yılları arasında tamamlamıştır (Sarton, I, 562). İbnü’n-Nedîm, bunlardan başka onun Aristo’nun Kitâbü’l-Mirǿât’ını da Arapça’ya çevirdiğini yazmaktadır (s. 252); ancak Aristo’nun bu adla anılan bir kitabı yoktur.

BİBLİYOGRAFYA:

İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist (Flügel), s. 243, 244, 252, 265, 268; İbnü’l-Kıftî, İħbârü’l-Ǿulemâǿ, s. 46; İbn Ebû Usaybia, ǾUyûnü’l-enbâǿ, s. 270; Suter, Die Mathematiker, s. 9; Brockelmann, GAL, I, 211; Suppl., I, 363; Sarton, Introduction, I, 562; A. Mieli, La science arabe, Leiden 1966, s. 85; Sezgin, GAS, V, 225-226; Ömer Ferruh, Târîħu’l-Ǿulûm Ǿinde’l-ǾArab, Beyrut 1977, s. 127-128; H. Necîb Abdurrahman, Dirâsât fî târîħi’l-Ǿulûm Ǿinde’l-ǾArab, Musul 1977, s. 17.

Mahmut Kaya