HACİÇ, Kasım
(ö. 1917-1990)
Boşnak asıllı âlim ve yazar.
Aralık 1917de Yugoslavya’nın Priboy şehrine bağlı Zaostar köyünde doğdu. Henüz çok küçükken babasını kaybettiğinden kendisiyle daha çok dedesi İbrâhim Ağa Memiç ilgilendi. İlk öğreniminden sonra girdiği Üsküp’teki Veiika Medresesi’nden 1937’de mezun oldu. Ardından Saraybosna Yüksek İslâm Şeriat Teoloji Okulu’nu (Viša Islamska Šerijatsko-Teološka Škola) bitirdi (1941). Daha sonra Priboy şehrine belediye başkanı olarak tayin edildi. İtalyan işgali sırasında Saraybosna’ya çekildi. 1942 yılında Saraybosna’daki Kotar Şeriat Mahkemesi’nde başladığı kadılık stajını tamamlayınca Saraybosna Yüksek Şer‘î Mahkemesi hâkimliğine getirildi (1944). Bu görevi sırasında Bosna-Hersek Şer‘î Hâkimler Derneği’nin sekreterliğini de yürüttü. Bir yıl sonra Zagreb şer‘î hâkimliğine tayin edildi ve bir süre Adalet Bakanlığı’nda görev yaptı.
II. Dünya Savaşı’nın ardından komünist iktidarın Zagreb’deki şeriat mahkemelerini kapatıp hâkimlerini toplama kamplarına sürdüğü dönemde Kasım Haciç de bir toplama kampında iki ay sorgulandı. Kendisine yapılan baskının hafiflediği bir sırada Zagreb Üniversitesi Hukuk Fakül-tesi’ne kaydolup buradan da mezun oldu.
23 Ağustos 1946’da komünistler tarafından tutuklanıp Saraybosna’ya gönderilen Haciç, kendisine isnat edilen bazı suçlar sebebiyle yargılanarak altı yıl hapse mahkûm edildi. Ancak askerî mahkeme bu karara itiraz edince cezası on iki yıla çıkarıldı. Kasım Haciç hapishaneden çıktıktan sonra bir süre çeşitli devlet şirketlerinde çalıştı. Daha sonra Gazi Hüsrev Bey Medresesi hocalığına tayin edildi (1967). Burada kelâm, İslâm tarihi, Arapça ve hitabet dersleri okuttu. 22 Ekim 1990’da Saraybosna’da vefat etti ve Bare Kabristanı’na defnedildi.
Kasım Haciç çok yönlü bir müellif olup II. Dünya Savaşı öncesinde ve sonrasında çeşitli dergilerde pek çok makalesi neşredilmiştir. Osvit dergisinin sorumlu yazı işleri müdürlüğü ile başyazarlığını da yürüten Haciç, II. Dünya Savaşı’ndan sonra Yugoslavya Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yayımladığı bütün dergi ve gazetelere makaleler yazmıştır. Bir süre redaksiyon sorumluluğunu üstlendiği Preporod gazetesinde 5OO’ü aşkın yazısı, Glasnik VIS ile Islamska Misao dergilerinde, Takvim ve Zemzem’de, ayrıca yurt dışındaki birçok dergide makaleleri yayımlanmıştır. Yazılarının büyük bir kısmında “Kasim Hadήić”, bazılarında ise “HAK” (Hacı Abdullah’ın Kasım’ı) veya”HKH” (büyük bir ihtimalle Hacı Kasım Haciç) imzalan görülmektedir. Kullandığı “HAK” imzası sebebiyle öğrencileri arasında Hak adıyla da tanınmaktadır.
Kasım Haciç’in Gazi Hüsrev Bey Medresesi öğrencileri için hazırladığı Ilmu’l-kelam-Islamska Apologetika ile (Sarajevo 1972) Historija Islama (Sarajevo 1972) adlı ders kitaplarının çeşitli baskıları yapılmıştır. Onun henüz yayımlanmamış olan Vjerovjesnici (peygamberler) ve Hadis adlı iki hacimli eseri daha vardır. Müellifin ayrıca Arapça, İtalyanca, Fransızca ve Esperanto dillerinden Boşnakça’ya yaptığı çeşitli tercümeleri bulunmaktadır (makaleleri ve eserleri hakkında daha geniş bilgi için bk. Muharem Omerdić, Glasnik Rijaseta Islamske Zajednice, LII/1, s. 108-131).
Eserleri, ayrıca eğitim ve öğretim faaliyetleriyle döneminin ünlü hocaları arasında anılmaya lâyık görülen Kasım Haciç’in, Bosna’da İslâmî eğitim veren müesseselerin yeniden canlandırılıp yaygınlaştırılması, Yugoslavya Diyanet teşkilâtına yeni elemanların yetiştirilmesi ve ülkede İslâm’ın kamuoyuna mal edilip müslümanlar arasında dayanışmanın gerçekleştirilmesi gibi konularda önemli hizmetlerde bulunduğu kabul edilmektedir.
BİBLİYOGRAFYA:
Mahmutović Mirsad, “Prof. Kasim ef. Hadήić”, Preporod, Sarajevo 1990; Muharem Omerdić, “Hadήi Kasim ef. Hadήić”, Glasnik Rijaseta Islamske Zajednice, LI/6, Sarajevo 1990, s. 109-112; a.mlf., “Bibliografija Objavljenih Radova Prof. Kasima Hadήića”, a.e., LII/1, Sarajevo 1991, s. 108-132; Mustafa Ćeman, “Hadήić, Kasim”, Bibliografija Bošnjačke Knjiήevnosti (nşr. Sebil), Zagreb 1994, s. 572.
Muharem Omerdić