HAFSA HATUN CAMİİ
Bursa’da XV. yüzyıla ait cami.
Kayan mahallesi Simavlı sokakta yer almaktadır. Kapısının üstündeki Arapça kitâbeden anlaşıldığına göre Çelebi Sultan Mehmed’in kızı Hafsa Hatun tarafından 847 (1443) yılında inşa ettirilmiştir; vakfiyesi yoktur. Bedreddin Camii adıyla da anıldığından bazı araştırmacılar, Emîr
Sultan’ın ikinci halifesi Bedreddin Mahmud’un adına yaptırılmış olabileceğini söylemektedir (Baykal, s. 128).
Cami, yanlardakiler geniş, ortadaki dar üç sivri kemerli son cemaat mahalliyle içten içe 8,85 × 8,85 m. ölçüsündeki kare planlı asıl ibadet mekânından oluşur. 9 m. çapındaki kubbe, zengin silmeli bir kornişle baklavalı bir kuşağa oturtulmuştur. Cephelerde ikisi altta, ikisi üstte ve biri kubbe kasnağında olmak üzere beşer sivri kemerli pencere bulunmakta, bunlardan alttakilerin mermer söveli, üsttekilerin alçı şebekeli olduğu görülmektedir. Yanları kapalı ve yüksek kalkan duvarlı olan son cemaat mahalli iki yanda aynalı tonoz, ortada yuvarlak tonozla örtülüdür. Yüksekçe bir çerçeve içine alınmış sade görünümlü alçı mihrapta tek süsleme, klasik formunu hemen hemen bulmuş olan stalaktitli yaşmaktır. Sekiz sıra stalaktitli kavsaranın yanlarında iki sıra stalaktitli birer takoz bulunmaktadır; mihrabın tamamı yağlı boya ile boyanmıştır. Camiden biraz sonra yapıldığı sanılan minber de çok sadedir. Batı yönünde yer alan sekizgen kaideli minareye son cemaat mahallinden çıkılır. Kaideden silindirik tuğla gövdeye geçiş üçgenler yardımıyla temin edilmiştir; şerefe altı dört sıra kirpi saçaklıdır.
Caminin duvar örgüsü iki sıra taş, iki sıra tuğla dizisi şeklindedir. Girişin yer aldığı üç kemerli son cemaat yeri cephesinde kalkan duvar süsleme uygulanmış bir alan olarak dikkati çeker. Diğerlerine göre daha dar olan orta açıklığın kemerinin üzerine rastlayan kısma taş-tuğla karışımı dikdörtgen bir silme çerçeve oturtularak bu açıklığa uzaktan bir taçkapı görünümü kazandırılmak istenmiştir. Silme çerçevenin içi, altıgen köfeki taşları arasına yerleştirilen üçgen tuğlalarla elde edilmiş desenle, kalkan duvarın geri kalan kısmı ise yatay tuğla sıraları arasına zikzak şekilde tuğlalar dizip aralarına dik üçgen taşlar doldurmak suretiyle oluşturulan geometrik motiflerle bezenmiştir. Avlunun Atik sokağa bakan dış duvarında sivri kemerli, kitâbesiz bir çeşme bulunmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA:
A. Memduh Turgut Koyunluoğlu, İznik ve Bursa Tarihi, Bursa 1935, s. 166-167; Kâzım Baykal, Bursa ve Anıtları, Bursa 1950, s. 128; A. Gabriel, Une capitale turque: Brousse, Paris 1958, s. 149, lv. LXXI-2; Ayverdi, Osmanlı Mi‘mârîsi II, s. 279-281; Yıldız Demiriz, Osmanlı Mimarisi’nde Süsleme, İstanbul 1979, I, 239-240; Türkiyede Vakıf Abideler ve Eski Eserler, Ankara 1983, III, 34-35; Bedri Yalman, Bursa, İstanbul 1984, s. 63-64; Afife Batur, “Osmanlı Camilerinde Almaşık Duvar Üzerine”, Anadolu Sanatı Araştırmaları, sy. 2, İstanbul 1970, s. 157-158.
Candan Ülkü