HÂLET EFENDİ KÜTÜPHANESİ
Hâlet Efendi (ö. 1822) tarafından Galata Mevlevîhânesi avlusunda kurulan kütüphane.
1820’de kurulan kütüphane tarih, edebiyat, özellikle de tasavvufî eserler bakımından zengin koleksiyona sahiptir. Ayrıca üslûbu ile dikkati çeken vakfiyesi, diğer büyük kütüphanelerin vakfiyeleri gibi sanatkârane bir ifade ile kaleme alınmış, seçilen bazı kelimelerle metne tasavvufî bir eda verilmek istenmiştir.
Hâlet Efendi, Rebîülâhir 1235 (Ocak 1820) tarihinde hazırlattığı vakfiyesinde belirttiğine göre kütüphanesine önce 266 cilt kitap koymuştur. Başbakanlık Arşivi’nde bulunan Hâlet Efendi’nin konağının bir aylık masraflarını gösteren defterden (Cevdet-Dâhiliye, nr. 7738), vakfiyesini düzenlediği Ocak 1820 tarihinden sonra da kütüphanesi için kitap satın almaya devam ettiği anlaşılmaktadır. İki yıl sonra yaptığı ek vakfiye ile kütüphaneye 547 kitap daha vakfeden Hâlet Efendi, kütüphane personelinin tayinini mevlevîhâne şeyhine bırakmış ve birinci hâfız-ı kütübün bekâr olmasını, ikinci hâfız-ı kütüblük görevinin de dergâhın duacı dedesine verilmesini şart koşmuştur.
Kütüphanedeki kitaplar, tekke ve zâviyelerin kapatılmasından sonra 1927 yılında Süleymaniye Kütüphanesi’ne nakledilmiştir. Hâlet Efendi Kütüphanesi’nde 291’i Türkçe, 451’i Arapça, sekseni Farsça olmak üzere 822 yazma eserle seksen altısı Türkçe, elli altısı Arapça, beşi Farsça 147 matbu eser mevcuttur. Kütüphaneye kuruluşundan sonraki yıllarda bağışlanan 310 yazma ve yirmi sekiz matbu kitap “Hâlet Efendi mülhakı” diye adlandırılan ayrı bir bölümde muhafaza edilmektedir (Galata Mevlevîhânesi’nin avlusunda 1234 (1819) yılında inşa edilen ve müstakil bir yapıya sahip olan kütüphanenin mimarisi için bk. DİA, XIII, 319).
BİBLİYOGRAFYA:
BA, Cevdet-Dâhiliye, nr. 7738; Hâlet Efendi Vakfiyesi, Süleymaniye Ktp., Hâlet Efendi, nr. 837/1, vr. 1b-21b; Hâlet Efendi’nin İkinci Vakfiyesi, Süleymaniye Ktp., Hâlet Efendi, nr. 837/1, vr. 22b-38a; Şer‘iyye Sicilleri, Evkāf-ı Hümâyun Müfettişliği, nr. 375, vr. 1b-7b; Halit Dener, Süleymaniye Umumî Kütüphanesi, İstanbul 1957, s. 44-45; Erünsal, Türk Kütüphaneleri Tarihi II, s. 126-127, 143, 159, 175, 178, 188, 197, 203, 234, 239, 261, 266, 271-272, 274; Erdem Yücel, “Galata Mevlevîhanesi”, TDA, I/2 (1979), s. 75-78; M. Baha Tanman, “Galata Mevlevîhânesi”, DİA, XIII, 319.
İsmail E. Erünsal