HUSARÎ, Mahmûd Halîl
(محمود خليل الحصري)
(1917-1980)
Mısırlı kāri ve kıraat âlimi.
17 Eylül 1917’de Garbiye vilâyetinin merkezi Tanta’ya bağlı Şübrannemle köyünde doğdu. Sekiz yaşında Kur’an hıfzını tamamladı. Daha sonra Ezher’de öğrenim gördü. Sesinin güzelliği ve Kur’an tilâveti konusundaki üstün kabiliyeti onu Kur’an ilimleri alanında çalışmaya yöneltti.
İlk resmî görevine Vezâretü’l-evkāf’a bağlı Meşîhatü’l-mekārii’l-Mısriyye’de kāri olarak başladı ve el-Mescidü’l-Ahmedî’de görevlendirildi. Bu vazifesi on yıl sürdü. 1944 yılında Kahire Radyosu’nda Kur’an okuyacak hâfızların seçiminde birinci oldu. 1955’ten itibaren kārilik görevine el-Mescidü’l-Hüseynî’de devam etti. Bu arada mekāriü’l-Mısriyye müfettişliği görevine tayin edildi; burada önce başkan yardımcısı, ardından başkan oldu (1961). el-Cem‘iyyetü’l-âmme li’l-muhâfazât ale’l-Kur’âni’l-Kerîm’in başkanı Lebîb es-Saîd tarafından ön hazırlıkları tamamlanan, Kur’ân-ı Kerîm’in meşhur on kıraatinin ikişer râvisinin okuyuşu ile sesli kaydının yapılması çalışmalarına, Husarî’nin hemen bütün İslâm dünyasında yaygın olan Âsım b. Behdele kıraatinin Hafs rivayetini seslendirmesi ve kaydının yapılmasıyla başlandı. Bu kayıt 18 Eylül 1961’den itibaren Kahire Radyosu’ndan yayımlandı (Lebîb es-Saîd, s. 90-91). Daha sonra kurulan bir Kur’an radyo istasyonu Husarî’nin bu kaydını yaklaşık on yıl yayımlamıştır. 1964’te Nâfi‘ kıraatinin Verş, 1968’de aynı imamın Kālûn ve Ebû Amr b. Alâ kıraatinin Dûrî rivayetleri de Husarî tarafından okundu ve kayıtları yapıldı (Husarî, Aĥkâmü ķırâǿati’l Ķurǿâni’l-Kerîm, s. 9).
Şöhreti Mısır hudutları dışına çıkan Husarî, ölçülü ve örnek tilâvetiyle bilhassa Arap İslâm dünyasına ve Uzakdoğu’ya önderlik ediyordu. 1968’de İttihâdü kurrâi’l-âlem başkanlığına seçildi. Ayrıca Mecmau’l-buhûsi’l-İslâmiyye li-şuûni’l-Kur’ân’a uzman üye olarak tayin edildi. Aynı yıl Mısır Devlet Başkanı Cemâl Abdünnâsır’dan el-Ulûm ve’l-fünûn ödülünü aldı. İslâm ülkelerinde yapılan çeşitli konferanslara davet edildi ve Kur’an okudu. Amerika ve Rusya’ya gitti; buralarda devlet başkanlarından ödüller ve nişanlar aldı. Son ödülü vefatının ardından Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mübârek tarafından verildi. Birleşmiş Milletler’de, Amerikan kongresinde ve İngiltere Parlamentosu’nda Kur’an okuyan ilk kāri olan Husarî’nin gönüllere heyecan veren nağmeleri birçok kişinin müslüman olmasına vesile oldu (a.g.e., s. 9). Husarî ülkesinde birçok hayır işine de öncülük etti. Bunlar arasında Kahire’de ve diğer yerlerde Kur’an kurslarının açılması, kārilerin meselelerini halletmek için Nekābe li-kurrâi’l-Kur’ân’ı tesis etme çalışmaları gösterilebilir. Hayatının sonlarına doğru doğduğu köyde, bünyesinde Kur’an kursu olan bir cami yaptırma ve yanıbaşında bir dinî ilimler enstitüsü kurma arzusunu tahakkuk ettirmeye çalışıyordu. Malının üçte birini bu kuruma ve diğer hayır hizmetlerine harcanması için vasiyet etti. Husarî 24 Kasım 1980 tarihinde vefat etti.
Bütün ömrünü Kur’ân-ı Kerîm hizmetine hasreden Husarî’nin kendine has bir okuyuş tarzı vardı. Kıraatinin teganni ve tekellüften uzak ve sade oluşu, sesini iyi kullanması, mehâric-i hurûfa itina göstermesi, medlerde, gunnelerde, kalın ve ince harflerin telaffuzunda ölçü ve disiplini gözetmesi onun okuyuşunun belli başlı özellikleridir.
Eserleri. 1. Aĥkâmü ķırâǿati’l-Ķurǿâni’l-Kerîm (Kahire 1389/1970). Tecvid ilminin kaideleriyle okuyuş hataları ve
sonuçları, çeşitli yönleriyle harfler, vakf ve ibtidâ gibi konularda ayrıntılı bilgi veren bir eser olup ayrıca Muhammed Talha Bilâl Menyâr’ın tahkikiyle de neşredilmiştir (Beyrut 1416/1995). 2. el-Ķırâǿâtü’l-Ǿaşr mine’ş-Şâŧıbiyye ve’d-Dürre (Kahire 1970). Giriş kısmında kıraat ilminin mahiyeti, okuma âdâbı, kıraat, rivayet ve tarik terimleri hakkında bilgi verilen eserde kıraat imamlarının Kur’an’ı okuyuş özellikleri ele alınmıştır. 3. MaǾa’l-Ķurǿâni’l-Kerîm (Kahire 1396/1976). Kur’an’ın nüzûlü, faziletleri ve okuma âdâbıyla ilgili rivayetleri ihtiva etmektedir. 4. Aĥsenü’l-eŝer fî târîħi’l-ķurrâǿi’l-erbaǾate Ǿaşer (Kahire, ts.). Eserde mütevâtir ve meşhur kıraat imamları ve râvilerinin kısa biyografileri yer almaktadır. 5. Raĥalâtî fi’l-İslâm (Kahire, ts.). Müellifin Hindistan, Fas, Fransa, Pakistan, Çin, Yemen, Irak, Küveyt, Ürdün, Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur, Lübnan, Filistin, Suriye, Sudan, Suudi Arabistan, Tanzanya, Kenya, Cezayir ve Mısır seyahatleriyle ilgili olan eser Livâǿü’l-İslâm dergisinde yayımlanmış makalelerinden oluşmaktadır.
Husarî’nin diğer eserleri de şunlardır: es-Sebîlü’l-müyesser fî ķırâǿati’l-İmâm Ebî CaǾfer (Kahire 1387/1967); Fetĥu’l-kebîr fî aĥkâmi’l-İstiǿâźe ve’t-tekbîr (Kahire 1389/1969); Nûrü’l-ķulûb fî ķırâǿati’l-İmâm YaǾķūb (Kahire 1970); Rivâyetü Ķālûn Ǿan NâfiǾ (Kahire 1394/1974); Rivâyetü’d-Dûrî Ǿan Ebî ǾAmr b. el-ǾAlâ el-Baśrî (Kahire 1974); Rivâyetü Verş Ǿani’l-İmâm NâfiǾ el-Medenî (Kahire 1975); MeǾâlimü’l-ihtidâ ilâ maǾrifeti’l-vaķf ve’l-ibtidâǿ (Kahire, ts.).
Ĥüsnü’l-meserre fi’l-cemǾ beyne’ş-Şâŧıbiyye ve’d-Dürre ve en-Nehcü’l-cedîd fî Ǿilmi’t-tecvîd adlı iki eseri daha bulunan Husarî (Husarî, Raĥalâtî fi’l-İslâm, s. 211), M. Muhammed Hilâlî el-Ebyârî’nin Minĥatü mûli’l-bir fîmâ zâdehû Kitâbü’n-Neşr li’l-ķurrâǿi’l-Ǿaşrati Ǿale’ş-Şâŧıbiyye ve’d-Dürre (Kahire, ts., Matbaatü dâri’t-te’lîf) adlı 146 beyitlik eserini de tahkik etmiştir.
BİBLİYOGRAFYA:
Mahmûd Halîl el-Husarî, Aĥkâmü ķırâǿati’l-Ķurǿâni’l-Kerîm (nşr. M. Talha Bilâl Menyâr), Beyrut 1416/1995, s. 8-12; a.mlf., Raĥalâtî fi’l-İslâm, Kahire, ts., s. 211; Lebîb es-Saîd, el-CemǾu’ś-śavtiyyü’l-evvel li’l-Ķurǿân, Kahire 1978, s. 86-93.
Muhammed Mahmûd Halîl el-Husarî