HUZEYME b. SÂBİT
(خزيمة بن ثابت)
Ebû Umâre Huzeyme b. Sâbit b. el-Fâkih el-Ensârî el-Hatmî (ö. 37/657)
Züşşehâdeteyn diye tanınan sahâbî.
Evs kabilesinin Hatmoğulları koluna mensuptur. Annesi, Resûlullah’a biat eden kadın sahâbîlerden Kebşe (Kübeyşe) bint Evs’tir. İlk müslümanlardan olan Huzeyme’nin Umeyr b. Adî ile birlikte kabilesinin putlarını kırdığı bilinmektedir. Uhud Gazvesi ile sonraki savaşların hepsine katılmış, Mekke’nin fethinde kabilesinin sancağını taşımıştır. Bazı rivayetlerde Bedir Gazvesi’ne katıldığı da zikredilmiştir. Hz. Ebû Bekir tarafından Kur’an’ın cem‘i ile görevlendirilen Zeyd b. Sâbit, Tevbe sûresinin son iki âyetiyle Ahzâb sûresinin 23. âyetini yazılı olarak sadece Huzeyme’nin getirdiğini ve ikinci bir şahide gerek görmeden bu âyetleri mushafa aldığını belirtmiştir. Zeyd b. Sâbit’in böyle hareket etmesinin dayanağı, Hz. Peygamber’in borcunu ödeyip ödemediği hususunda bir alacaklısıyla aralarında çıkan anlaşmazlıkta bu borcun ödendiğini görmediği halde Huzeyme’nin, “Biz seni vahiy gibi daha önemli bir konuda tasdik ediyoruz” diyerek şahitlik etmesidir. Bunun üzerine Resûl-i Ekrem ona “şehâdeti iki şahit yerine geçen kimse” anlamında “züşşehâdeteyn” lakabını vermiştir. O günden sonra bu lakapla tanınan Huzeyme hakkında Hz. Peygamber ayrıca, “Herhangi bir kimsenin lehine veya aleyhine Huzeyme’nin şahitlik etmesi yeterlidir” demiş, Evs kabilesi onun bu özelliğini Hazrec kabilesine karşı iftihar vesilesi yapmıştır.
Cemel ve Sıffîn savaşlarında Hz. Ali saflarında yer alan Huzeyme başlangıçta fiilen savaşa katılmadı. Ancak Sıffîn’de Ammâr b. Yâsir’in şehid edilmesi üzerine onun âsi bir topluluk tarafından öldürüleceğine dair hadisi hatırlayarak savaşmaya başladı ve kendisi de bu savaşta şehid edildi. Huzeyme’nin Hz. Ömer veya Hz. Osman döneminde öldüğüne dair rivayetler de vardır.
Rivayet ettiği otuz sekiz hadis Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’i, Dârimî, Tirmizî, Ebû Dâvûd ve İbn Mâce’nin sünenleri, Buhârî’nin el-Edebü’l-müfred’i ve Müslim’in el-CâmiǾu’ś-śaĥîĥ’inde yer alan Huzeyme’den oğlu Umâre, Abdullah b. Yezîd el-Hatmî, Amr b. Meymûn, Câbir b. Abdullah, Atâ b. Yesâr rivayette bulundu. Huzeyme’nin bazı olaylar üzerine söylediği beyitler kaynaklarda yer almaktadır.
BİBLİYOGRAFYA:
Müsned, V, 213-216; İbn Hişâm, es-Sîre2, IV, 638; İbn Sa‘d, eŧ-Ŧabaķāt, IV, 378-381; VI, 51; İbn Habîb, el-Muĥabber, s. 291, 420; Belâzürî, Ensâb, I, 170; Taberî, Târîħ (Ebü’l-Fazl), III, 173; IV, 447; İbn Hazm, Esmâǿü’ś-śaĥâbeti’r-ruvât (nşr. Seyyid Kisrevî Hasan), Beyrut 1412/1992, s. 94; İbn Abdülber, el-İstîǾâb, I, 417-418; İbn Asâkir, Târîħu Dımaşķ (Amrevî), XVI, 357-372; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġābe, II, 133; İbnü’l-Adîm, Buġyetü’ŧ-ŧaleb (Zekkâr), VII, 3243-3256; Mizzî, Tehźîbü’l-Kemâl, VIII, 243-245; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, II, 485-487; a.mlf., Târîħu’l-İslâm: sene 11-40, s. 564-565; Safedî, el-Vâfî, XIII, 310-312; İbn Hacer, el-İśâbe, I, 425-426; a.mlf., Tehźîbü’t-Tehźîb, III, 140-141; Ziriklî, el-AǾlâm, II, 351; Abdülgaffâr Süleyman el-Bündârî v.dğr., MevsûǾatü ricâli’l-kütübi’t-tisǾa, Beyrut 1413/1993, I, 445; Wensinck, el-MuǾcem, VIII, 73.
Asri Çubukçu