İBN ABDÜRREZZÂK

(ابن عبد الرزّاق)

Abdurrahmân b. İbrâhîm b. Ahmed ed-Dımaşkī el-Hanefî (ö. 1138/1726)

Hanefî fakihi ve edip.

1075 (1664) yılında Dımaşk’ta doğdu. Dönemin meşhur âlimlerinden Abdülganî b. İsmail en-Nablusî’nin talebesi olup hocası eserinde seyahatleri sırasında


onunla yaptığı yazışmalardan söz eder (el-Ĥaķīķa ve’l-mecâz, s. 130, 132, 208). Hocaları arasında Ebü’l-Mevâhib b. Abdülbâkī el-Hanbelî, Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Kâmilî, Abdullah b. Zeynüddin el-Ömerî el-Aclûnî gibi simalar bulunmaktadır. Kaynaklar İbn Abdürrezzâk’ın ferâiz, fıkıh ve edebiyat alanında yetişkin bir âlim olduğunu belirtir. Dımaşk’taki Sinan Paşa Camii’nde hatiplik görevinde bulunan İbn Abdürrezzâk bu şehirde vefat etti.

Eserleri. 1. Ĥadâǿiķu’l-inǾâm fî feżâǿili’ş-Şâm. Şam tarihi hakkında olup Yûsuf Büdeyvî tarafından neşredilmiştir (Beyrut 1410/1989). Ali b. Ebû Bekir el-Herevî, Zekeriyyâ el-Kazvînî, İbnü’l-Verdî, İbn Şâkir el-Kütübî gibi tarihçilerin çalışmalarından faydalanılarak kaleme alınan eser, Şam’a dair şiirlere ayırdığı bölümle bu alandaki literatür arasında önemli bir yere sahiptir. 2. Ķalâǿidü’l-manžûm fî münteķā ferâǿiżi’l-Ǿulûm. İbrâhim el-Halebî’nin fıkha dair meşhur eseri Mülteķa’l-ebĥur’un ferâizle ilgili bölümünün manzum şeklidir. 1129’da (1717) yaklaşık 400 beyit olarak yazılan eserin Kahire Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye’de bir nüshası bulunmaktadır (Fihrisü kütübi’l-ǾArabiyye, I, 464). İbn Âbidîn bu eseri er-Raĥîķu’l-maħtûm şerĥu Ķalâǿidi’l-manžûm adıyla şerhetmiş ve şerh önce ayrı olarak (Dımaşk 1302), daha sonra da İbn Âbidîn’in diğer bazı risâleleriyle birlikte (MecmûǾatü resâǿili İbn ǾÂbidîn, İstanbul 1325, II, 185-260) yayımlanmıştır. 3. Neŝrü leǿâli’l-mefhûm şerĥu Ķalâǿidi’l-manžûm. Müellifin bir önceki eserine yazdığı şerhtir. 4. Mefâtîĥu’l-esrâr ve levâǿiĥu’l-efkâr. Şemseddin Muhammed b. Abdullah et-Timurtaşî’nin fıkha dair Tenvîrü’l-ebśâr’ına Alâeddin el-Haskefî’nin yazdığı ed-Dürrü’l-muħtâr adlı şerh üzerine yapılmış bir hâşiye çalışması olup tamamlanmamıştır; “Kitâbü’ş-Śalât”ın sonuna kadarki kısımla “Kitâbü’n-Nikâĥ”tan bazı bölümleri ihtiva eder. Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de Silkü’n-nađđâr şerĥu’d-Dürri’l-muħtâr adıyla kayıtlı bulunan (nr. 6662) ve İbn Abdürrezzâk’a nisbet edilen nüsha Mefâtîĥu’l-esrâr ile aynı eser olmalıdır (M. Mutî‘ el-Hâfız, I, 416).

Bazı kaynaklarda İbn Abdürrezzâk’ın Dîvânü şiǾr ve Dîvânü’l-ħuŧab adlı iki eseri daha zikredilmektedir. Muhibbî ve Murâdî de onun şiirinden ve ona nazîre olarak yazılan çeşitli şiirlerden örneklere genişçe yer vermektedir.

BİBLİYOGRAFYA:

Muhibbî, Źeylü Nefĥati’r-Reyĥâne, s. 42, 43, 166-169, 206-227, 265, 292, 331-332, 419, 437-438; Abdülganî b. İsmâil en-Nablusî, el-Ĥaķīķa ve’l-mecâz fi’r-riĥle ilâ bilâdi’ş-Şâm ve Mıśr ve’l-Ĥicâz (nşr. Ahmed Abdülmecîd Herîdî), Kahire 1986, s. 130, 132, 208; Murâdî, Silkü’d-dürer, I, 35; II, 266-274; III, 28; Ahlwardt, Verzeichnis, VII, 224; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, I, 552; Îżâĥu’l-meknûn, I, 484; II, 239, 520; Fihrisü kütübi’l-ǾArabiyyeti’l-mevcûde bi-Dâri’l-Kütübi’l-Mıśriyye, Kahire 1345/1926, I, 464; Brockelmann, GAL Suppl., II, 409; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, V, 111-112; Selâhaddin el-Müneccid, el-Müǿerriħûne’d-Dımaşķıyyûn fi’l-Ǿahdi’l-ǾOŝmânî ve âŝâruhüm, Beyrut 1964, s. 96-97; a.mlf., MuǾcemü’l-müǿerriħîne’d-Dımaşķıyyîn, Beyrut 1398/1978, s. 338; M. Mutî‘ el-Hâfız, Fihrisü maħŧûŧâti Dâri’l-Kütübi’ž-Žâhiriyye: el-Fıķhü’l-Ĥanefî, Dımaşk 1401/1980, I, 351-352, 416-417; Ziriklî, el-AǾlâm (Fethullah), III, 293; Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Âlimleri, Ankara 1990, s. 141-142.

Saffet Köse