İBN ABDÜSSELÂM el-MENÛFÎ

(ابن عبد السلام المنوفيّ)

Ebü’l-Hayr Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Muhammed el-Menûfî (ö. 931/1525)

Şâfiî fakihi.

14 Rebîülevvel 847 (12 Temmuz 1443) tarihinde Aşağı Mısır’daki Menûf şehrinde doğdu. Bazı kaynaklarda künyesi Ebü’l-Abbas olarak geçmektedir. Öğrenim hayatına babasından aldığı derslerle başladı. Kur’ân-ı Kerîm’in yanında Cemmâîlî’nin ǾUmdetü’l-aĥkâm’ını, Beyzâvî’nin Minhâcü’l-vüśûl’ünü ve İbn Mâlik et-Tâî’nin el-Elfiyye’sini ezberledi. Sâlih b. Ömer el-Bulkīnî ve Celâl el-Bekrî gibi meşhur fakihlerden fıkıh okudu. Muhammed b. Abdurrahman es-Sehâvî’den hadis dinledi. Ayrıca Bedreddin Hasan b. Ali b. Muhammed el-A‘rec, Muhammed b. Kāsım b. Ali ve Zeynüddin Abdürrahîm b. İbrâhim el-Ebnâsî gibi âlimlerden ders aldı. Hac için gittiği Mekke’de bir müddet ikamet ederek Mekke Kadısı Burhâneddin İbn Zahîre’nin derslerine katıldı. Şerefeddin Zâviyesi’nde hadis dersleri verdi. Fıkıh, hadis, tarih, nahiv gibi ilim dallarında eser verecek bir seviyeye ulaşan İbn Abdüsselâm, Menûf ve Kahire kadılıklarında Zekeriyyâ el-Ensârî’ye niyâbette bulundu.

Eserleri. 1. el-Feyżü’l-medîd fî aħbâri’n-Nîli’s-saǾîd. Nil nehrinin tarihi ve özelliklerini konu alan, aynı zamanda döneminde Nil’le ilgili rivayetleri ve halk inanışlarını yansıtan dört bölümlük bir eser olup birinci bölümün ilk üç faslı M. Bargès tarafından Fransızca çevirisiyle birlikte yayımlanmıştır (bk. bibl.). 2. el-Bedrü’ŧ-ŧâliǾ mine’đ-Đavǿi’l-lâmiǾ. Hocası Sehâvî’nin eđ-Đavǿü’l-lâmiǾ adlı biyografik eserinden seçmeleri ihtiva eder (Köprülü Ktp., Fâzıl Ahmed Paşa, nr. 1012). 3. en-Naśîĥa bimâ ebdethü’l-ķarîĥa. Tasavvufî bir eserdir (bu eserlerin yazmaları için bk. Brockelmann, GAL, II, 43, 380; Suppl., II, 406).

Müellifin, kaynaklarda adı geçmekle birlikte günümüze ulaştığı tesbit edilemeyen ve çoğu belli bir konuya tahsis edilmiş risâle mahiyetinde olduğu anlaşılan diğer eserlerinin başlıcaları şunlardır: en-Nuħbetü’l-ǾArabiyye fî ĥalli el-fâži’l-Âcurrûmiyye, Teźkiretü’l-Ǿâbid fî şerĥi Muķaddimeti’z-Zâhid, el-İķnâǾ fî şerĥi Muħtaśari Ebî ŞücâǾ, İbtihâcü’l-Ǿayn bi-ĥükmi’ş-şürûŧ beyne’l-mütebâyiǾayn, el-Ħavâŧırü’l-fikriyye fî fetâva’l-Bekriyye, RefǾu’l-melâme bi-maǾrifeti şürûŧi’l-imâme, İrşâdü’n-nâsiki’l-müteżarriǾ ilâ menâsiki’l-mütemettiǾ, İǾlâmü’l-maġrûr bi-baǾżi aĥvâli’l-mevt ve’l-ķubûr, el-Lafžü’l-mükerrem bi-ħaśâǿiśi’n-nebî śalla’llāhu Ǿaleyhi ve sellem, İnǾâmü’l-ħâlıķ bi-ziyâreti ħayri’l-ħalâǿiķ, Terġībü’s-sâmiǾ fi’ś-śalât Ǿalâ ħayri’ş-şâfiǾ.

BİBLİYOGRAFYA:

Sehâvî, eđ-Đavǿü’l-lâmiǾ, II, 181-182; Gazzî, el-Kevâkibü’s-sâǿire, I, 154; Keşfü’ž-žunûn, II, 1089, 1304; Flügel, Handschriften, II, 345-346; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, I, 140-141; Serkîs, MuǾcem, II, 1807; Brockelmann, GAL, II, 43, 380; Suppl., II, 406; Îżâĥu’l-meknûn, I, 9; II, 315, 386; Tebrîzî, Reyĥânetü’l-edeb, Tebriz, ts. (Çâphâne-i Şafak), VI, 20-21; Ziriklî, el-AǾlâm, I, 221-222; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, II, 150-151; a.mlf., MuǾcemü muśannifi’l-kütübi’l-ǾArabiyye, Beyrut 1406/1986, s. 75; Muhammed Cemâleddin eş-Şürbâcî, Ķāǿime bi-evâǿili’l-maŧbûǾati’l-ǾArabiyyeti’l-maĥfûža bi-Dâri’l-Kütüb, Kahire 1383/1963, s. 81; C. Zeydân, Âdâb, III, 314; M. Bargès, “Les sources du Nil”, JA, III. seri, III (1837), s. 97-164; IX (1840), s. 101-131; IV. seri, VII (1846), s. 485-521.

H. Yunus Apaydın