İBN EBÛ HÜREYRE
(ابن أبي هريرة)
Ebû Alî Hasen b. el-Hüseyn b. Ebî Hüreyre el-Bağdâdî (ö. 345/956)
Şâfiî fakihi.
Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Çok sayıda hocadan ders aldığı rivayet edilmekle birlikte kaynaklarda bunlardan sadece Ebû İshak el-Mervezî ile İbn Süreyc’in
adı zikredilmektedir. İbn Ebû Hüreyre, Ebû İshak el-Mervezî ile birlikte yaptığı kısa bir Mısır seyahati dışında Bağdat’ta yaşadı ve burada Şâfiî fıkhı okuttu, kadılık yaptı. Talebeleri arasında Dârekutnî, el-Müstedrek sahibi Hâkim en-Nîsâbûrî ve Ebû Ali et-Taberî gibi meşhur âlimler bulunmaktadır.
Yaşadığı devirde Şâfiî fakihlerinin önde gelenleri arasında yer alan İbn Ebû Hüreyre’nin bazı meselelerde İmam Şâfiî’ye ve diğer mezhep ulemâsına muhalif görüşleri bulunmasından (meselâ bk. Sübkî, III, 256-263) müctehid bir âlim olduğu anlaşılmaktadır. Çeşitli görüşleri Mâverdî’nin el-Ĥâvi’l-kebîr’i başta olmak üzere Şâfiî fıkıh kitaplarında yer almıştır. Hem halkın hem de idarecilerin büyük saygı duyduğu İbn Ebû Hüreyre 345 yılı Recebinde (Ekim 956) Bağdat’ta vefat etti.
Eserleri. 1. Şerĥu Muħtaśari’l-Müzenî. Şâfiî fıkhına dair el-Muħtaśar adlı eserin şerhi olup öğrencisi Ebû Ali et-Taberî bu esere bir ta‘lik yazmıştır. Kaynaklar Müzenî’nin bu eserine İbn Ebû Hüreyre’nin biri muhtasar, diğeri mufassal olmak üzere iki ayrı şerh yazdığını kaydetmektedir. 2. el-Mesâǿil. Şâfiî fıkhıyla ilgilidir. Ayrıca İbnü’n-Nedîm müellife et-TaǾlîķ fi’l-fıķh ve’l-mesâǿil adlı bir eser daha nisbet etmekte ise de (el-Fihrist, s. 302) bunların günümüze ulaşıp ulaşmadığı tesbit edilememiştir.
BİBLİYOGRAFYA:
İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist, s. 302; Abbâdî, el-Fuķahâǿü’ş-ŞâfiǾiyye, s. 77; Hatîb, Târîħu Baġdâd, VII, 298-299; Şîrâzî, Ŧabaķātü’l-fuķahâǿ, s. 112; Nevevî, Tehźîb, II, 261; İbn Hallikân, Vefeyât, II, 75; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, XV, 430; Yâfiî, Mirǿâtü’l-cenân, II, 337; Sübkî, Ŧabaķāt, III, 256-263; İsnevî, Ŧabaķātü’ş-ŞâfiǾiyye, II, 518; İbn Kunfüz, el-Vefeyât (nşr. Âdil Nüveyhiz), Beyrut 1971, s. 210; İbn Kādî Şühbe, Ŧabaķātü’ş-ŞâfiǾiyye, I, 126-127; İbn Tağrîberdî, en-Nücûmü’z-zâhire, III, 316; Hüseynî, Ŧabaķātü’ş-ŞâfiǾiyye, s. 72-73; Keşfü’ž-žunûn, II, 1636; Muhammed Hasan Heyto, el-İctihâd ve ŧabaķātü müctehidi’ş-ŞâfiǾiyye, Beyrut 1409/1988, s. 148-149; Mîr Cevâd Ni‘metî, “İbn Ebî Hüreyre”, DMBİ, II, 499.
Saffet Köse