İBN EBÜ’l-FEVÂRİS

(ابن أبي الفوارس)

Ebü’l-Feth Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Bağdâdî (ö. 412/1022)

Hadis hâfızı.

21 Şevval 338’de (13 Nisan 950) doğdu. Büyük dedesi Ebü’l-Fevâris Sehl’e nisbetle İbn Ebü’l-Fevâris diye tanındı. Sekiz yaşında hadis öğrenmeye başlayan İbn Ebü’l-Fevâris ilk derslerini Ebû Bekir en-Neccâd’dan aldı. Daha sonra Basra’ya, oradan İran’a ve Horasan’a gitti. Muhammed b. Hasan en-Nakkāş, Ebû Bekir eş-Şâfiî, Ebû Ali İbnü’s-Savvâf, Ahmed b. Fazl b. Huzeyme, Ca‘fer el-Huldî ve Da‘lec b. Ahmed başta olmak üzere birçok âlimden hadis rivayet etti. Kendisinden de Mâlînî, Berkānî, Lâlekâî, Ebû Ya‘lâ el-Ferrâ, Ebü’l-Hüseyin İbnü’l-Mühtedî-Billâh ve İbnü’l-Bennâ el-Bağdâdî hadis tahsil etti. Bağdat’ta Rusâfe Camii’nde hadis imlâ ederken Hatîb el-Bağdâdî de kendisinden faydalandı ve onun bazı rivayetlerini huzurunda okudu. Hocalarından derlediği seçme hadisleri rivayet etmesiyle tanınan İbn Ebü’l-Fevâris 16 Zilkade 412 (21 Şubat 1022) tarihinde vefat etti ve Bâbü Harb Mezarlığı’nda Ahmed b. Hanbel’in mezarının yakınına defnedildi. Hatîb el-Bağdâdî İbn Ebü’l-Fevâris’i kültürlü, hâfızası kuvvetli, dürüst ve sika bir muhaddis olarak nitelendirmiş, dindar ve faziletli bir kimse olduğunu belirtmiştir.

İbn Ebü’l-Fevâris’in çok miktarda hadis yazdığı ve bunları muhtelif kitaplarda topladığı belirtilmekteyse de Ebû Tâhir Muhallis Muhammed b. Abdurrahman’ın (ö. 393/1003) rivayetlerinden seçmeler yaptığı el-Fevâǿidü’l-münteķātü’l-Ǿavâlî adlı eseriyle (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, Mecmua, nr. 2, vr. 84a-89b, nr. 21/4, vr. 137a-258b, nr. 46, 243a-262a, nr. 72/5 [kısım 6], nr. 97, vr. 140a-251a) çeşitli hadisleri ihtiva eden bir cüzü (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, Mecmua, nr. 110/2) dışında bunlar hakkında bilgi yoktur (Sezgin, I, 226). Müellifin yine İbn Ebü’l-Fevâris diye anılan ve sâlih bir kişi olduğu belirtilen kardeşi Ali’nin de hadis tahsil ettiği, ancak herhangi bir rivayette bulunmadan vefat ettiği zikredilmiştir.

BİBLİYOGRAFYA:

Hatîb, Târîħu Baġdâd, I, 352-353; İbnü’l-Cevzî, el-Muntažam (Atâ), XV, 149-150; Zehebî, Teźkiretü’l-ĥuffâž, III, 1053-1054; a.mlf., AǾlâmü’n-nübelâǿ, XVII, 223-224; a.mlf., Düvelü’l-İslâm, Beyrut 1405/1985, s. 216; Safedî, el-Vâfî, II, 60-61; İbnü’l-İmâd, Şeźerât, III, 196; Kettânî, er-Risâletü’l-müsteŧrafe, s. 96; Sezgin, GAS, I, 226.

Nuri Topaloğlu