İBN İDRÎS, İdrîs b. Muhammed
(ابن إدريس، إدريس بن محمد)
Ebü’l-Alâ’ İdrîs b. Muhammed b. İdrîs b. Muhammed el-Ezemmûrî el-Fâsî (ö. 1296/1879)
Faslı vezir ve sefir.
Merakeş’te doğdu. Filâlî Veziri Ebû Abdullah Muhammed b. İdrîs’in oğludur. Babasının yanında ciddi bir edebiyat tahsili gören İbn İdrîs meslek hayatına babası gibi kitap istinsahıyla başladı. Aralarında Śaĥîĥ-i Buħârî’nin de bulunduğu birçok eseri istinsah edip satarak epeyce bir servet edindi. Bu işi vasıtasıyla bir taraftan da ilmî açıdan kendini yetiştirmeye çalıştı. Babasının ölümünden sonra Filâlî Sultanı Abdurrahman tarafından saray kâtipliğine tayin edildi (1264/1848). Daha sonra IV. Muhammed tarafından dış ilişkilerden sorumlu vezirliğe getirildi. Ekim 1859’da Fas-Cezayir sınırında Fransız askerleriyle yerli kabileler arasında çıkan meseleleri III. Napolyon ile görüşmek üzere sultanın özel sefiri olarak Fransa’ya gitti. Temmuz-Ağustos 1860’ta altı hafta Paris’te kaldı. Yine aynı yıl, İspanya-Fas savaşından sonra İspanya hükümeti nezdinde savaş tazminatının indirilmesini görüşmek üzere görevlendirildi. Yeni fikirler ve izlenimlerle ülkesine dönen İbn İdrîs, Avrupa’da meydana gelen teknik ve askerî konulardaki gelişmeler hakkında yetkililere bilgi sundu. Sultan Mevlây I. Hasan zamanında rütbesi düşürülerek kâtip tayin edilen İbn İdrîs 14 Cemâziyelâhir 1296’da (5 Haziran 1879) Rabat’ta vebadan öldü.
İbn İdrîs, Fransa’ya yaptığı seyahati anlatan Tuĥfetü’l-meliki’l-Ǿazîz bi-memleketi Bârîz (Fas 1327) adlı eseriyle tanınır. Aynı zamanda şair olan İbn İdrîs şiirlerini bir divanda toplamış, resmî ve özel mektuplarını derleyerek bir mecmua tertip etmiştir. Ayrıca Kādirî şeriflerine dair et-Taķyîd adlı bir risâlesi bulunmaktadır (Ahmed el-Ammârî, I, 259).
BİBLİYOGRAFYA:
İbn Sûde, İtĥâfü’l-müŧâliǾ bi-vefeyâti aǾlâmi’l-ķarni’ŝ-ŝâliŝ Ǿaşer ve’r-râbiǾ (MevsûǾatü aǾlâmi’l-Maġrib içinde, nşr. Muhammed Haccî), Beyrut 1417/1996, VII, 2663; İbn Zeydân, Târîħu Miknâs, Rabat 1930, II, 32-41; Ziriklî, el-AǾlâm, I, 268; J. L. Miège, Le Maroc et l’Europe, Paris 1961, bk. İndeks; G. Deverdun, “Ibn Idrīs”, EI² (İng.), III, 806; Ahmed el-Ammârî, “İbn İdrīs”, el-MaǾlemetü’l-Maġrib, Rabat 1410/1989, I, 258-259.
Atilla Çetin