İBN MAHLED el-ATTÂR

(ابن مخلد العطّار)

Ebû Abdillâh Muhammed b. Mahled b. Hafs ed-Dûrî (ö. 331/943)

Hadis âlimi.

Ramazan 233’te (Nisan 848) muhtemelen Bağdat’ın doğusundaki Dûr mahallesinde doğdu. Ŧabaķātü’l-Ĥanâbile’de (II, 74) bu tarihin 283 (896) olarak gösterilmesi bir baskı hatası olmalıdır. İbn Kesîr künyesini Ebû Ömer, dedesinin adını Ca‘fer olarak zikretmiştir. Attâr (güzel koku satıcısı) lakabıyla anılmasının sebebine dair bilgi yoktur. Hadis hocaları arasında Müslim, Hanbel b. İshak, Ya‘kūb b. İbrâhim ed-Devrakī, Zübeyr b. Bekkâr ve Za‘ferânî gibi âlimler bulunmakta; İbnü’l-Ciâbî, Âcurrî, İbn Şâhin, Dârekutnî, İbn Batta, İbn Cümey‘ el-Gassânî, Ebû Ca‘fer İbn Ebû Şeybe, İbn Ebû Hayseme, İbn Hâleveyh ve Ebü’l-Hasan İbnü’l-Furât kendisinden rivayette bulunanlar içinde yer almaktadır. Geniş ilmî birikimi ve rivayetinin çokluğu ile tanınan, Dârekutnî’nin “sika me’mun”, İbn Hacer el-Askalânî’nin “sika sika, sika meşhur” lafızlarıyla nitelendirdiği İbn Mahled 6 Cemâziyelâhir 331’de (15 Şubat 943) Bağdat’ta vefat etti. el-Bidâye’de onun yetmiş yedi yıl yaşadığının kaydedilmesi bir istinsah veya baskı hatası olmalıdır.

Eserleri. 1. Aħbârü’ś-śıbyân. Çocukların yetiştirilmesi ve eğitimi, anne babanın çocuklara karşı sorumluluklarıyla ilgili hadis ve rivayetlerin bir araya getirildiği eser Abdullah Kennûn tarafından yayımlanmıştır (bk. bibl.). 2. Eĥâdîŝühû mimmâ inteķāhü’l-Ĥabbâl Ǿaleyh (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, Mecmua, nr. 105, vr. 75-92). 3. el-Emâlî. Bir nüshası Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’dedir (Mecmua, nr. 51, vr. 97-102). Müellifin bir hadis meclisinde imlâ ettiği rivayetleri de aynı kütüphanede yer almaktadır (Mecmû‘, nr. 70, vr. 28-31). 4. Fevâǿid maǾa fevâǿidi’n-Neccâd ve Ķaśîdeti İbn Ebî Dâvûd fi’s-sünne (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, Hadis, nr. 248, vr. 1-8). 5. el-Cüzǿ fîhi min ĥadîŝi Ebî ǾAbdillâh Muĥammed b. Maħled b. Ĥafŝ el-ǾAŧŧâr ed-Dûrî Ǿan şüyûħih. Farklı konularda seksen yedi hadisten meydana gelen, Süleymaniye (Şehid Ali Paşa, nr. 546/14, vr. 103a-107a) ve Köprülü (nr. 1584, vr. 95a-102b) kütüphaneleriyle Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de (Mecmua, nr. 91/4, vr. 36a-44a) nüshaları bulunan bu cüz üzerinde İhsan Özkes yüksek lisans tezi hazırlamıştır (1990, MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü). 6. Mâ ravâhü’l-ekâbir Ǿani’l-İmâm Mâlik (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, Mecmua, nr. 98/17, vr. 202a-209b). 7. Ĥadîŝü İbni’s-Semmân ve CaǾfer b. Muĥammed b. Naśr (Nuśayr) el-Ħuldî (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, Hadis, nr. 348, vr. 174-185). Kaynaklarda İbn Mahled’in ayrıca Eczâǿ fi’l-ĥadîŝ, Müsned fi’l-ĥadîŝ


(Kitâbü’l-Müsned, el-Müsnedü’l-kebîr), Kitâbü’l-Âdâb ve Kitâbü’s-Sünen fi’l-fıķh adlı eserlerinin bulunduğu zikredilmiştir.

BİBLİYOGRAFYA:

İbn Mahled el-Attâr, Aħbârü’ś-śıġār (nşr. Abdullah Kennûn, el-Aķademiyye, III, Rabat 1986 içinde), s. 113-146; İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist (Teceddüd), s. 233; Dârekutnî, es-Sünen, Beyrut 1966, I, 181; Hatîb, Târîħu Baġdâd, III, 310-311; İbn Ebû Ya‘lâ, Ŧabaķātü’l-Ĥanâbile, II, 73-74; Sem‘ânî, el-Ensâb, V, 142-143, 356-358; VIII, 474; İbnü’l-Cevzî, el-Muntažam, VI, 334; İbnü’l-Müstevfî, Târîħu Erbil (nşr. Sâmî es-Sakkār), Bağdad 1980, I, 130; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, XV, 256-257; a.mlf., Teźkiretü’l-ĥuffâž, III, 828; İbn Kesîr, el-Bidâye, XI, 207; Yâfiî, Mirǿâtü’l-cenân, Beyrut 1970, II, 310; İbn Hacer, Lisânü’l-Mîzân, V, 374; Süyûtî, Ŧabaķātü’l-ĥuffâž (Ömer), s. 344-345; Keşfü’ž-žunûn, I, 27; İbnü’l-İmâd, Şeźerât, II, 331; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, VI, 36; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, XII, 9-10; a.mlf., el-Müstedrek, Beyrut 1406/1985, s. 746; Sezgin, GAS, I, 181; Kettânî, er-Risâletü’l-müsteŧrafe, s. 90; Elbânî, Maħŧûŧât, s. 109; Ramazan Şeşen v.dğr., Fihrisü Maħŧûŧâti mektebeti Köprülü, İstanbul 1406/1987, II, 242; İhsan Özkes, Muhammed b. Mahled ve Hadis Cüzü (yüksek lisans tezi, 1990, MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü); Ali Refîî, “İbn Maħled”, DMBİ, IV, 592.

İhsan Özkes