İBN MÜFERRİC
(ابن مفرّج)
Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî (ö. 380/990)
Mâlikî fakihi ve muhaddis.
315 (927) yılında Kurtuba’da (Cordoba) doğdu. Babasının büyük dedesi Müferric, Abdurrahman b. Hakem veya Abdurrahman b. Muâviye’nin mevlâsı idi (Kādî İyâz, II, 435). İbn Müferric Kurtuba’da Kāsım b. Asbağ, Muhammed b. Abdullah b. Ebû Düleym, Muhammed b. Muhammed b. Abdüsselâm el-Huşenî, Ahmed b. Ubâde er-Ruaynî ve akranlarından hadis dinledi. 337’de (949) çıktığı hac ve ilim yolculuğu sırasında Hicaz, Yemen, Şam ve Mısır’a uğradı; aralarında Ebû Saîd İbnü’l-A‘râbî, Hayseme b. Süleyman, Ebü’l-Hasan İbn Nâfi‘ el-Huzâî, Ebü’l-Abbas es-Sükkerî, Ebû Muhammed İbnü’l-Verd, İbnü’s-Seken, Ebû Ali Hasan b. Mervân el-Bezzâz, Ebû Ya‘kūb İbn Hamdân ve Ebü’l-Meymûn Abdurrahman b. Râşid’in de bulunduğu birçok âlimden hadis öğrendi. Endülüs’te ve ziyaret ettiği bölgelerde pek çok kimse kendisinden hadis rivayet etti. Bunlar arasında hocası Ebû Saîd İbn Yûnus, Ebü’l-Velîd İbnü’l-Faradî, İbrâhim b. Şâkir, Ebü’l-Mutarrif Abdurrahman b. Mervân el-Kanaziî ve Ebû Ömer et-Talemenkî gibi âlimler yer almaktadır. 345 (956) yılında Endülüs’e dönen ve II. Hakem’in yanında saygın bir yeri bulunan İbn Müferric İsticce (Ecija) ve Reyye (Rayyo, Raiyo) şehirlerinde kadılık görevinde bulundu. 11 Receb 380 (4 Ekim 990) tarihinde vefat etti.
Hadis ilminde ve özellikle hadis ricâli konusunda derin bilgi sahibi olan İbn Müferric’in fıkhü’l-hadîse ve Hasan-ı Basrî ile Zührî’nin görüşlerini derlediği kitapları başta olmak üzere tâbiîn fıkhına dair eserler telif ettiği, Kāsım b. Asbağ’ın rivayetlerini müsned şeklinde topladığı, ayrıca şiirinin bulunduğu kaydedilmektedir. Kādî İyâz, Tertîbü’l-medârik’te Endülüs ulemâsıyla ilgili olarak kendisinden birçok nakilde bulunmuştur (III, 575).
BİBLİYOGRAFYA:
İbnü’l-Faradî, Târîħu Ǿulemâǿi’l-Endelüs (nşr. Rûhiyye Abdurrahman es-Süveyfî), Beyrut 1417/1997, s. 367-368; Humeydî, Ceźvetü’l-muķtebis (nşr. Muhammed Tâvît et-Tancî), Kahire 1953, s. 38; Kādî İyâz, Tertîbü’l-medârik, I, 200, 206; II, 435, 547, 727, 749, 787; III, 575; Dabbî, Buġyetü’l-mültemis, Kahire 1967, s. 49-50; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, XVI, 390-391; a.mlf., Teźkiretü’l-ĥuffâž, III, 1007-1009; Yâfiî, Mirǿâtü’l-cenân, II, 409; İbn Ferhûn, ed-Dîbâcü’l-müźheb, II, 314; Süyûtî, Ŧabaķātü’l-ĥuffâž (Lecne), s. 400; Makkarî, Nefĥu’ŧ-ŧîb, II, 218-219; İbnü’l-İmâd, Şeźerât, III, 97.
Kâmil Yaşaroğlu