İBN ŞÜREYH
(ابن شريح)
Ebû Abdillâh Muhammed b. Şüreyh er-Ruaynî el-İşbîlî (ö. 476/1084)
Kıraat âlimi.
392’de (1002) İşbîliye’de (Sevilla) doğdu. Mısır’dan gelerek Endülüs’e yerleşen Ebü’l-Abbas Tâcüleimme Ahmed b. Ali’den kıraat dersleri aldı. Ebû Amr Osman b. Ahmed el-Kayşetâlî’den ve Muhammed b. Tayyib el-Kehhâl, Ahmed b. Muhammed b. Abdülazîz el-Yahsubî gibi hocalardan hadis dinledi. 433 (1042) yılında seyahate çıkarak Mısır’da âlî isnad sahibi Ebü’l-Abbas İbn Nefîs ile Ebû Ali Hasan b. Muhammed el-Bağdâdî’nin kıraat derslerine devam etti. İbn Nefîs’ten ayrıca hadis dinledi. Ebû Zer Abd b. Ahmed el-Herevî’den Buhârî’nin el-CâmiǾu’ś-śaĥîĥ’ini okudu ve icâzet aldı (İbn Beşküvâl, s. 533). Mısır’dan sonra hac farîzasını yerine getirmek üzere gittiği Mekke’de bir müddet kalarak Ebü’l-Hasan Ahmed b. Muhammed el-Kantârî’nin kıraat derslerini takip etti. Mekkî b. Ebû Tâlib’le görüşerek kendisinden faydalandı ve icâzet aldı.
İbn Şüreyh Endülüs’e döndükten sonra İşbîliye hatipliği görevini üstlendi; şeyhü’l-kurrâ oldu. el-Kâfî adlı eserini yazıp okutmaya başladı. Oğlu Ebü’l-Hasan Şüreyh ile Îsâ b. Hazm, Ebü’l-Abbas İbn Ayşûn kendisinden kıraat ve hadis tahsil eden öğrencileri arasında yer alır. Başta kıraat olmak üzere sarf, nahiv, hadis ve fıkıh alanlarında saygın bir yere sahip olan ve rivayetlerinde sika kabul edilen İbn Şüreyh 4 Şevval 476’da (14 Şubat 1084) İşbîliye’de vefat etti.
Eserleri. İbn Şüreyh’in günümüze ulaşan tek eseri el-Kâfî fi’l-ķırâǿâti’s-sebǾ adını taşımaktadır. Brockelmann, yazma nüshaları Hacı Selim Ağa Kütüphanesi ile (nr. 7, vr. 58-101) Dârü’l-kütübi’l-Mısrıyye’de (nr. 614) bulunan eserin Ebû Hafs Ömer b. Kāsım el-Ensârî’nin Kitâbü’l-Muķarrer adlı kitabının kenarında neşredildiğini söylemektedir (GAL Suppl., I, 722). Müellifin kaynaklarda adı geçen diğer eserleri de şunlardır: et-Teźkîr (et-Teźkire), İħtiśârü’l-Ĥücce (Ebû Ali el-Fesevî’nin el-Ĥücce fi’l-ķırâǿâti’s-sebǾ adlı eserinin muhtasarıdır), Tebśıratü’t-teźkire, Nüzhetü’t-tebśıra.
BİBLİYOGRAFYA:
Mekkî b. Ebû Tâlib, el-İbâne Ǿan meǾâni’l-ķırâǿât, Kahire 1379/1960, s. 40-41; İbn Beşküvâl, eś-Śıla, s. 553; Dabbî, Buġyetü’l-mültemis, Kahire 1967, s. 81; Zehebî, MaǾrifetü’l-ķurrâǿ (Altıkulaç), II, 772, 824-825; a.mlf., AǾlâmü’n-nübelâǿ, XVIII, 554-555; İbnü’l-Cezerî, Ġāyetü’n-Nihâye, II, 153; a.mlf., en-Neşr, I, 67; Makkarî, Nefĥu’ŧ-ŧîb, II, 141; Keşfü’ž-žunûn, II, 1379; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, II, 74; Brockelmann, GAL Suppl., I, 722; Abdüsselâm Ahmed Kenûnî, el-Medresetü’l-Ķurǿâniyye fi’l-Maġrib mine’l-fetĥi’l-İslâmî ilâ İbn ǾAŧıyye, Rabat 1981, I, 97.
Ahmet Madazlı