İBNÜ’l-MÜLAKKIN
(ابن الملقّن)
Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Alî b. Ahmed el-Ensârî el-Mısrî (ö. 804/1401)
Şâfiî fakihi, muhaddis ve biyografi yazarı.
24 Rebîülevvel 723’te (2 Nisan 1323) Kahire’de dünyaya geldi. Kendisi, eserlerinin rivayetiyle ilgili bir icâzetnâmenin sonunda bu tarihi babasının el yazısıyla gördüğünü söyler (Muhammed Kemâleddin İzzeddin, s. 75); talebesi İbn Hacer ile İbn Tağrîberdî ve Takıyyüddin İbn Fehd de bu tarihi naklederler. Sehâvî’nin 22 Rebîülevvel’de doğduğu ve bunu kendi el yazısından okuduğuna dair verdiği bilgi (eđ-Đavǿü’l-lâmiǾ, VI, 100) yanlış olmalıdır. Fetihten sonra Endülüs’e yerleşen Medineli ensarın soyundandır. Babası, Vâdîâş’tan (Guadix) Batı Afrika’daki Tekrûr bölgesine göç edip bir müddet burada kaldıktan sonra Mısır’a giderek Kahire’de ikamet etti. Talebeleri arasında Zeynüddin İbnü’l-Murahhil, Şehâbeddin İbnü’n-Nakīb el-Mısrî, Cemâleddin el-İsnevî ve Bahâeddin es-Sübkî’nin de bulunduğu tanınmış bir nahiv âlimi olup İbnü’l-Mülakkın’ın doğumundan bir yıl sonra öldü; ölümünden önce oğlunun himayesini arkadaşı Îsâ el-Mağribî’ye vasiyet etti. İbnü’l-Mülakkın’ın annesiyle de evlenen bu zat, İbn Tolun Camii’nde tecvid kurallarına göre Kur’an okumayı (telkīn) öğrettiği için Ömer ona nisbetle İbnü’l-Mülakkın diye anıldı. Ancak kendisi bu lakabı sevmez ve lakabını İbnü’n-Nahvî diye yazardı. Nitekim Yemen bölgesinde bu lakapla meşhur olmuştur.
İbnü’l-Mülakkın üvey babasından Kur’an okuyup hıfzını tamamladı; Mâlikî fıkhını öğrendi ve Cemmâîlî’nin ǾUmdetü’l-aĥkâm adlı eserini, daha sonra da İzzeddin İbn Cemâa’nın telkiniyle Şâfiî mezhebine yönelerek Nevevî’nin Minhâcü’ŧ-ŧâlibîn’ini ezberledi. Kahire’nin tanınmış âlimlerinden Arapça, fıkıh ve kıraat dersleri aldı. Bizzat kendisi 1000 hadis cüzü dinlediğini söyler (İbn Kādî Şühbe, IV, 44). İskenderiye, Kudüs, Dımaşk ve hac münasebetiyle iki defa gittiği (740/1340, 761/1360) Mekke ve Medine’de tahsilini sürdürdü; birçok âlimle bilgi alışverişinde bulundu. Fethuddin İbn Seyyidünnâs, Halîl b. Keykeldî el-Alâî, Moğultay b. Kılıç, Kutbüddin el-Halebî hadis; Takıyyüddin es-Sübkî, Cemâleddin el-İsnevî, İzzeddin İbn Cemâa ve Şemseddin İbn Adlân fıkıh ve usulü; Ebû Hayyân el-Endelüsî ile Cemâleddin İbn Hişâm en-Nahvî Arapça öğrendiği âlimlerdir. Yûsuf b. Abdurrahman el-Mizzî ve Zehebî’den de icâzet aldı.
Üvey babası kendisine önemli ölçüde bir servet bıraktığı için geçim sıkıntısı çekmeyen İbnü’l-Mülakkın tamamen ilimle meşgul olarak fıkıh, hadis, tefsir, tarih, biyografi, kıraat ve Arap dili alanlarında kendini yetiştirdi. Dârü’l-hadîsi’l-Kâmiliyye, Kubbetü’s-Sâlih ve Sâbıkıyye ile Hüsâmiyye medreselerinde ders verdi. Talebeleri arasında İbn Hacer el-Askalânî, Veliyyüddin el-Irâkī, Sıbt İbnü’l-Acemî, Takıyyüddin el-Makrîzî, Takıyyüddin el-Fâsî, İbnü’d-Demâmînî, İbn Nâsırüddin ed-Dımaşkī, İbn Hiccî ve Cemâleddin İbn Zahîre gibi âlimler bulunmaktadır. Bir süre kadı nâibliği de yapan İbnü’l-Mülakkın, 780 (1378) yılında Kahire Şâfiî kadılığına atanmasını istediyse de rakiplerinin bu konuda bir emîre bahşiş vaad ettiğini ileri sürmeleri üzerine o zamana kadar kendisini destekleyen Sultan Berkuk’un gözünden düştü ve tutuklandı. Ancak bazı âlimlerin aracılığıyla hapisten çıktı. Bundan sonra zamanını tamamen telif ve öğretime ayırdı. 26 Rebîülevvel 804 (3 Kasım 1401) tarihinde Kahire’de vefat etti (İbn Hacer, V, 46). Sehâvî ve İbn Fehd ölüm gününü 16 Rebîülevvel olarak kaydederler (eđ-Đavǿü’l-lâmiǾ, VI, 105; Laĥžu’l-elĥâž, s. 202).
Kaynaklarda “fakih, imam, şeyh, muhaddis, hâfız, allâme” gibi unvanlarla anılan İbnü’l-Mülakkın genç yaşta tahsile başlaması, geçim sıkıntısı çekmemesi, iyi bir kütüphaneye sahip olması ve uzun süre resmî görev almaması sebebiyle telife erken dönemde başlamış, çeşitli konularda yaklaşık 300 kitap yazmıştır (İbn Hacer, V, 45; İbnü’l-Mülakkın’ın eserlerinin rivayetiyle ilgili olarak verdiği icâzetnâmede zikrettiği çalışmalarının bir listesi için bk. Muhammed Kemâleddin İzzeddin, s. 69-74). Fakat ömrünün sonlarına doğru kütüphanesinin yanması eserlerinden bir kısmının gün ışığına çıkmasını engellemiştir. Eyyûbîler’den sonra Memlükler’in de bölgede Eş‘arîliği desteklemeleri İbnü’l-Mülakkın’ın bu düşünce çizgisini benimsemesinde etkili olmuş, yine aynı dönemde yaygın olan tasavvuf hareketinden de önemli ölçüde etkilenmiştir. Sûfîlere dair eserinde verdiği bilgilerden, o sırada yaygın olan bid‘at ve hurafeler konusunda tenkidî bakış açısına sahip olmadığı anlaşılmaktadır.
Eserleri. A) Hadis. 1. Şevâhidü’t-tavżîĥ fî şerĥi’l-CâmiǾi’ś-śaĥîĥ. İbn Hacer el-Askalânî’nin bildirdiğine göre müellifin, hocaları Kutbüddin el-Halebî ve Moğultay b. Kılıç’ın Buhârî şerhlerini esas alıp bazı ilâvelerde bulunduğu eser yirmi cilttir. Millet Kütüphanesi (Feyzullah Efendi, nr. 377-392) başta olmak üzere çeşitli kütüphanelerde eserin muhtelif ciltlerine ait yazmaları mevcuttur (Sezgin, I, 120). Ahmed Hâc Muhammed Osman, kitabın “Enbiyâ” ve “Menâkıb” bölümlerinden bazı kısımları Ķaśaśu’l-enbiyâǿ ve menâķıbü’l-ķabâǿil mine’t-Tavżîĥ li-şerĥi’l-CâmiǾi’ś-śaĥîĥ adıyla neşretmiştir
(Mekke 1418/1998). 2. Muħtaśaru İstidrâki’l-Ĥâfıž eź-Źehebî Ǿalâ Müstedreki Ebî ǾAbdillâh el-Ĥâkim. Zehebî’nin Hâkim en-Nîsâbûrî’ye ait el-Müstedrek’i özetlediği Telħîśü’l-Müstedrek’in bazı ilâveler de içeren bir muhtasarı olup en-Nüketü’l-liŧâf fî beyâni eĥâdîŝi’đ-điǾâf adıyla da anılır (nşr. Abdullah Hamed el-Lahîdân - Sa‘d b. Abdullah b. Abdülkādir, I-VII, Riyad 1411). 3. el-Bedrü’l-münîr fî taħrîci eĥâdîŝi’ş-Şerĥi’l-kebîr. Abdülkerîm b. Muhammed er-Râfiî’nin İmam Gazzâlî’ye ait el-Vecîz’e yazdığı Fetĥu’l-Ǿazîz (eş-Şerĥu’l-kebîr) adlı şerhteki hadislerin tahrîcine dairdir. İbn Hacer, İbn Kutluboğa, Ebû Abdullah İbnü’l-Vezîr el-Yemenî, Emîr es-San‘ânî ve Şevkânî gibi âlimler hadis tahrîciyle ilgili eserlerinde buna atıfta bulunmuşlardır. Fetĥu’l-Ǿazîz üzerine yapılan çeşitli tahrîcler arasında önemli bir yeri olan eseri İbn Hacer ihtisar edip bazı ilâvelerde bulunmak suretiyle Telħîśu’l-ĥabîr fî taħrîci eĥâdîŝi’r-RâfiǾiyyi’l-kebîr’i kaleme almıştır. Müellifin de kendi eserine yaptığı ihtisar Muħtaśarü’l-Bedri’l-münîr (nşr. Kemâl Yûsuf el-Hût, Beyrut 1407/1987) ve Ħulâśatü’l-Bedri’l-münîr (nşr. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî, I-II, Riyad 1410/1989) adlarıyla neşredilmiştir. Medine’de el-Câmiatü’l-İslâmiyye’de bazı araştırmacılar tarafından çeşitli bölümleri yüksek lisans tezi olarak neşre hazırlanan el-Bedrü’l-münîr’in üç cildi yayımlanmıştır (nşr. Cemâl Muhammed es-Seyyid, Riyad 1414). 4. el-İǾlâm bi-fevâǿidi ǾUmdeti’l-aĥkâm. Cemmâîlî’ye ait eserin şerhidir (nşr. Ahmed b. Muhammed el-Müşeykıh, I-V, Riyad 1417/1997). 5. Tuĥfetü’l-muĥtâc ilâ edilleti(eĥâdîŝi)’l-Minhâc. Nevevî’nin Minhâcü’ŧ-ŧâlibîn’indeki fıkhî hükümlere mesned teşkil eden hadislerle ilgilidir (nşr. Abdullah Saâf el-Lihyânî, I-II, Mekke 1406). 6. Îżâĥu’l-irtiyâb fî maǾrifeti mâ yeştebihü ve yeteśaĥĥafü mine’l-esmâǿ ve’l-ensâb ve’l-elfâž ve’l-künâ ve’l-elķābi’l-vâķıǾa fî Tuĥfeti’l-muĥtâc ilâ edilleti’l-Minhâc. Yaklaşık on varaklık bir çalışmadır (Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, Hadis, nr. 1746; Chester Beatty Library, nr. 3382; bundan çekilmiş bir nüshası Küveyt Ma‘hedü’l-mahtûtât, nr. 933/2’de kayıtlıdır). 7. el-Bülġa fî eĥâdîŝi’l-aĥkâm mimma’ttefeķa Ǿaleyhi’ş-şeyħayn. Tuĥfetü’l-muĥtâc’dan Buhârî ve Müslim’in ittifak ettiği hadislerin seçilmesiyle meydana getirilmiş olup 475 (mükerrerlerle 508) hadis ihtiva etmektedir (nşr. Muhyiddin Necîb, Dımaşk 1411). 8. Teźkiretü’l-muĥtâc ilâ eĥâdîŝi’l-Minhâc. Beyzâvî’nin Minhâcü’l-vüśûl adlı eserindeki hadislerin tahrîcine dairdir (nşr. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî, Beyrut 1415/1994). 9. el-MuķniǾ fî Ǿulûmi’l-ĥadîŝ. İbnü’s-Salâh’ın ǾUlûmü’l-ĥadîŝ adlı eserinin ihtisarı, yeniden düzenlenip ilâveler yapılması suretiyle kaleme alınmıştır. Mekke Ümmülkurâ Üniversitesi’nde Câvid A‘zam Abdülazîm’in yüksek lisans tezi olarak neşre hazırladığı eser (1403/1983) Abdullah Yûsuf el-Cedî tarafından da yayımlanmıştır (I-II, Riyad 1413/1992). 10. et-Teźkire fî Ǿulûmi’l-ĥadîŝ. Bir önceki eserin muhtasarıdır (nşr. Ali Hasan Ali Abdülhamîd, Amman 1408). Şemseddin es-Sehâvî, bu kitaba et-Tavżîĥu’l-ebher Ǿalâ Teźkireti İbni’l-Mülaķķın fî Ǿilmi’l-eŝer adıyla bir şerh yazmıştır (nşr. Hüseyin İsmâil el-Cemel, Bilbîs 1409). 11. Teźkiretü’l-aħyâr bimâ fi’l-Vasîŧ mine’l-aħbâr. Gazzâlî’nin el-Vasîŧ adlı eserindeki hadislerin tahrîcine dairdir (TSMK, III. Ahmed, nr. 473). 12. Ġāyetü’l-meǿmûli’r-râġıb fî maǾrifeti eĥâdîŝi İbni’l-Ĥâcib. Cemâleddin İbnü’l-Hâcib’in el-Muħtaśar adlı fıkıh usulüne dair eserindeki hadislerin tahrîciyle ilgilidir (Süleymaniye Ktp., Damad İbrâhim Paşa, nr. 396). 13. İncâzü’l-vaǾdi’l-vefî fî şerĥi CâmiǾi’t-Tirmiźî. Eserin ilk bölümlerini ihtiva eden 153 varaklık müellif hattı nüshası Chester Beatty Library’de kayıtlıdır (nr. 5187). Klasik kaynaklarda adı geçmeyen bu eser aynı kaynaklarda anılan, Tirmizî’nin Kütüb-i Sitte’den Buhârî, Müslim ve Ebû Dâvûd’un eserlerine yaptığı zevâidinin şerhi olmalıdır. 14. Mâ temessü ileyhi’l-ĥâce Ǿalâ Süneni İbn Mâce. İbn Mâce’nin es-Sünen’inin Kütüb-i Sitte’ye dahil diğer beş esere olan zevâidinin şerhidir (Edirne Selimiye Ktp., nr. 487). 15. Şerĥu Zevâǿidi Müslim Ǿale’l-Buħârî (Bağdat, Mektebetü’l-evkāfi’l-âmme, nr. 3012, 3015).
B) Fıkıh. 1. ǾUmdetü’l-muĥtâc ilâ Kitâbi’l-Minhâc. Nevevî’nin Minhâcü’ŧ-ŧâlibîn adlı eserinin şerhidir. Klasik kaynaklarda altı veya sekiz cilt olduğu kaydedilen eserin muhtelif ciltleri günümüze ulaşmıştır (Chester Beatty Library, nr. 3361, 3366, 3382, 3946, 4687; bundan çekilmiş bir nüsha için bk. Küveyt Ma‘hedü’l-mahtûtât, nr. 1841). 2. ǾUcâletü’l-muĥtâc ilâ tevcîhi’l-Minhâc. Aynı eserin daha küçük bir şerhidir (Chester Beatty Library, nr. 3360, 3423, 3481; Süleymaniye Ktp., İzmir, nr. 211, Turhan Vâlide Sultan, nr. 144; Bağdat, Mektebetü’l-evkāfi’l-âmme, nr. 3870). 3. el-İşârât ilâ mâ vaķaǾa fi’l-Minhâc mine’l-esmâǿ ve’l-emâkin ve’l-luġāt (Chester Beatty Library, nr. 4547;
İskenderiye, Mektebetü’l-belediyye, nr. 2294 B; bundan çekilmiş bir nüsha için bk. Kahire Ma‘hedü ihyâi’l-mahtûtâti’l-Arabiyye, Tarih, nr. 38). 4. et-Teźkire fi’l-fıķhi’ş-ŞâfiǾî (nşr. Yâsîn b. Nâsır el-Hatîb, Cidde 1990). 5. el-Eşbâh ve’n-nežâǿir fi’l-fıķh (TSMK, III. Ahmed, nr. 752; bundan çekilmiş bir nüsha için bk. Mekke Ümmülkurâ Ünviversitesi Merkezü’l-bahsi’l-ilmî Ktp., nr. 89; Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, nr. 59/9). 6. Ħulâśatü’l-fetâvî fî teshîli esrâri’l-Ĥâvî. Abdülgaffâr b. Abdülkerîm el-Kazvînî’nin el-Ĥâvi’ś-śaġīr adlı eserinin şerhi olup (Keşfü’ž-žunûn, I, 625; krş. el-Bedrü’l-münîr, neşredenin girişi, I, 103) Bağdat Mektebetü’l-evkāfi’l-âmme’de (nr. 3875), müellifin aynı esere yaptığı daha küçük bir şerh olan Taĥrîrü’l-fetâvi’l-vâķıǾa fi’l-Ĥâvî’nin ise Süleymaniye Kütüphanesi’nde (Fâtih, nr. 2284) birer nüshası mevcuttur. 7. Ġunyetü’l-faķīh fî şerĥi’t-Tenbîh. Ebû İshak eş-Şîrâzî’nin fıkha dair eserine yazdığı şerhtir (Süleymaniye Ktp., Ayasofya, nr. 1341, I. cilt). Müellifin et-Tenbîh üzerine yaptığı birkaç çalışması daha vardır (Keşfü’ž-žunûn, I, 491; Muhammed Kemâleddin İzzeddin, s. 70). 8. el-Kelâm Ǿalâ Süneni’l-cumǾa ķablehâ ve baǾdehâ (Hind 1314).
C) Biyografi. 1. el-Ǿİķdü’l-müźheb fî ŧabaķāti ĥameleti’l-meźheb. Başlangıçtan müellifinin zamanına kadar 1200 kadar Şâfiî âliminin biyografisini ihtiva eden eserde âlimler üç tabakaya ayrılmış olup birinci tabakada ashâbü’l-vücûh ve onlara yakın âlimlere, ikinci tabakada bu dereceden daha aşağı olanlara, üçüncü tabakada ise müellifin çağdaşlarına yer verilmiştir. Bu üç tabaka ayrıca birçok alt bölüme ayrılmış ve her bölüm kendi içinde alfabetik olarak düzenlenmiştir. Eser Eymen Nasr el-Ezherî ve Seyyid Mühennâ tarafından neşredilmiştir (Beyrut 1417/1997). 2. Ŧabaķātü’l-evliyâǿ. Nûreddin Şerîbe, müellif tarafından, ayrıca klasik kaynaklarda Ŧabaķātü’ś-śûfiyye şeklinde kaydedilen eseri, bazı yazma nüshalardan hareketle yukarıdaki adla yayımlamıştır (Kahire 1393/1973). Otuz yedisi müellifin çağdaşlarına ait olmak üzere 230 biyografiyi ihtiva eden eser, dönemin tasavvuf hayatı ve anlayışı yanında İbnü’l-Mülakkın’ın tasavvufa bakışını da aksettirmesi bakımından önem taşımaktadır. 3. Nüzhetü’n-nüžžâr fî ķuđâti’l-emśâr (Aħbâru ķuđâti Mıśr) (nşr. Medîha Muhammed eş-Şerkāvî, Kahire 1996). Muhammed Kemâleddin İzzeddin, İbnü’l-Mülakkın’ın tarihçiliğiyle ilgili eserinde (bk. bibl.) müellifin bu üç kitabını incelemiştir. 4. İkmâlü Tehźîbi’l-Kemâl. Mizzî’nin eserini Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’i, İbn Huzeyme ve İbn Hibbân’ın eś-Śaĥîĥ’leri, Dârekutnî ve Beyhakī’nin es-Sünen’leriyle Hâkim’in el-Müstedrek’indeki râvileri ilâve etmek suretiyle tamamladığı bir çalışmadır (Süleymaniye Ktp., Kılıç Ali Paşa, nr. 190; Millet Ktp., Feyzullah Efendi, nr. 1378-1379). 5. Dürerü’l-cevâhir fî menâķıbi’ş-Şeyħ ǾAbdilķādir (Süleymaniye Ktp., Hasan Hayri - Abdullah Efendi, nr. 171; Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, nr. 4407/2, vr. 39-43; Bağdat, Mektebetü’l-evkāfi’l-âmme, nr. 10058, Ŧabaķātü’l-evliyâǿın sonunda).
D) Diğer Eserleri. 1. Tefsîru ġarîbi’l-Ķurǿân. Müellif, hocası Ebû Hayyân el-Endelüsî’nin Tuĥfetü’l-erîb’inden de önemli ölçüde faydalanmak suretiyle hazırladığı bu eserini onun gibi alfabetik değil mushaf tertibine göre düzenlemiştir (nşr. Semîr Tâhâ el-Meczûb, Beyrut 1408/1987). 2. Ġāyetü’s-sûl fî ħaśâǿiśi’r-Resûl (Ħaśâǿiśu efđâli’l-maħlûķīn) (nşr. Abdullah Bahrüddin Abdullah, Beyrut 1414/1993). 3. Ĥadâǿiķu’l-ĥaķāǿiķ (Ĥadâǿiķu’l-evliyâǿ) (San‘a el-Câmiu’l-kebîr Ktp., nr. 90; Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, nr. 208; İbnü’l-Mülakkın’ın eserlerinin bir listesi ve bazılarının yazma nüshaları için bk. Muhammed Kemâleddin İzzeddin, s. 69-74; Ŧabaķātü’l-evliyâǿ, neşredenin girişi, s. 47-68; Ġāyetü’s-sûl, neşredenin girişi, s. 25-32; el-Bedrü’l-münîr, neşredenin girişi, I, 89-112; el-Bülġa, neşredenin girişi, s. 10-12; Nüzhetü’n-nüžžâr, neşredenin girişi, s. 64-80).
BİBLİYOGRAFYA:
İbnü’l-Mülakkın, Ŧabaķātü’l-evliyâǿ (nşr. Nûreddin Şerîbe), Kahire 1393/1973, neşredenin girişi, s. 27-73; a.mlf., el-Bülġa fî eĥâdîŝi’l-aĥkâm (nşr. Muhyiddin Necîb), Dımaşk 1411, neşredenin girişi, s. 10-12; a.mlf., Tefsîru ġarîbi’l-Ķurǿân (nşr. Semîr Tâhâ el-Meczûb), Beyrut 1408/1987, neşredenin girişi, s. 28-39; a.mlf., Ġāyetü’s-sûl fî ħaśâǿiśi’r-Resûl (nşr. Abdullah Bahrüddin Abdullah), Beyrut 1414/1993, neşredenin girişi, s. 17-63; a.mlf., el-Bedrü’l-münîr (nşr. Cemâl M. es-Seyyid), Riyad 1414, neşredenin girişi, I, 41-191; a.mlf., Nüzhetü’n-nüžžâr fî ķuđâti’l-emśâr (nşr. Medîha Muhammed eş-Şerkāvî), Kahire 1996, neşredenin girişi, s. 49-81; Makrîzî, el-Ħıŧaŧ, II, 393-394; İbn Kādî Şühbe, Ŧabaķātü’ş-ŞâfiǾiyye, IV, 43-47; İbn Hacer, İnbâǿü’l-ġumr, V, 41-46; İbn Fehd, Laĥžu’l-elĥâž (Źeylü Teźkireti’l-ĥuffâž li’ź-Źehebî içinde, nşr. M. Zâhid el-Kevserî), Dımaşk 1347, s. 197-202; İbn Tağrîberdî, ed-Delîlü’ş-Şâfî Ǿale’l-Menheli’ś-śâfî (nşr. Fehîm M. Şeltût), Kahire 1399/1979, I, 502; Sehâvî, eđ-Đavǿü’l-lâmiǾ, VI, 100-105; Süyûtî, Ĥüsnü’l-muĥâđara, I, 438; a.mlf., Ŧabaķātü’l-ĥuffâž (Ömer), s. 537-538; a.mlf., Źeylü Ŧabaķāti’l-ĥuffâž (Źeylü Teźkireti’l-ĥuffâž li’ź-Źehebî içinde, nşr. M. Zâhid el-Kevserî), Dımaşk 1347, s. 369; Ebû Bekir b. Hidâyetullah el-Hüseynî, Ŧabaķātü’ş-ŞâfiǾiyye (nşr. Âdil Nüveyhiz), Beyrut 1402/1982, s. 235-236; Keşfü’ž-žunûn, I, 491, 625; İbnü’l-İmâd, Şeźerât, VII, 44-45; Şevkânî, el-Bedrü’ŧ-ŧâliǾ, I, 508-511; Ali Paşa Mübârek, el-Ħıŧaŧü’t-Tevfîķıyye, Kahire 1305/1886, IV, 218-221; Serkîs, MuǾcem, I, 252; Brockelmann, GAL, II, 113-114; Suppl., II, 109-110; Lutfî Abdülbedî, Fihrisü’l-maħŧûŧâti’l-muśavvere, Kahire 1956, II/1, s. 17-18; II, 29, 39; Fuâd Seyyid, Fihrisü’l-maħŧûŧât: neşre bi’l-maħŧûŧâti’lletî iķteneha’d-dâr min sene 1936-1955, Kahire 1380/1961, I, 181; II, 82; III, 39; A. J. Arberry, The Chester Beatty Library, A Handlist of the Arabic Manuscripts, Dublin 1966, I, 105; II; 39, 47, 48, 50, 58; III, 98; IV, 53, 68; VI, 15; VII, 60; Sezgin, GAS, I, 120, 221; Muhammed Kemâleddin İzzeddin, İbnü’l-Mülaķķın müǿerriħan, Beyrut 1407/1987; Ebü’l-Hasan Diyânet, “İbn Mülaķķın”, DMBİ, IV, 690-691.
Ahmet Özel